Halk ortasında kurdeşen yahut dabaz olarak bilinen hastalıktır.Toplumun yaklaşık %20’si ömründe 1 defa ürtiker atağı geçirebilir.
Deride kızarma,kaşınma,kabarıklıklar ile karakterize vasküler bir hastalıktır.Kabarıklıklar lokalize bir ödem sonucu oluşur.Bazen ödemli bir plak,bazen de ortası güzelleşmiş harita stili bir kızarıklık olabilir.
Lezyonlar 1-2 saat ile 12 saat ortasındaki bir müddette kaybolur,fakat öbür bölgelerde yenileri oluşmaya devam eder.Ürtiker akşam saatlerinde daha çok oluşup,sabah saatlerinde çoklukla kaybolur.Ürtiker daha derin dokuları tutarsa buna anjiyoödem denir. Bunda dudaklarda,göz kapaklarında,el ve ayak tabanlarında şişmeler meydana gelir.Deri dışında sindirim sistemi ve teneffüs yolları tutulumu olursa karın ağrısı,midede dolgunluk hissi gelişir.Solunum yollarında ise seste çatallanma hissi,yutkunurken takılma hissi ,nefes darlığı ve hastada panik hali görülür.Anjiyoödemde hayati tehlike olabildiğinden acil müdahale gerektirir.Çok nadirende anaflaxi ve hipotansiyon oluşabilir.
Ürtikerler çoklukla müddetine nazaran sınıflandırılırlar.6 haftaya kadar olan ürtikerlere akut ürtiker,6 haftadan uzun sürenlere ise kronik ürtiker diyoruz.Akut ürtiker daha çok genç yaş ve çocuklarda olurken,kronik ürtiker orta yaşta başlar ve uzun yıllar ataklar halinde devam edebilir.
Ürtiker plaklarının oluş sisteminde kapiller damar etrafında bulunan mast hücrelerinden salınan histamin vb. unsurlar sebep olur.Bunlar damar geçirgenliliğini arttırarak cilt ve cilt altında ödeme sebep olurlar ve ürtiker belirtilerine neden olurlar.
Ürtiker yapan sebepler:
BESİNLER
Çocuk ve genç yaş gurubunda daha sık görülür.Besin alındıktan 90dakikalık mühlet içinde çoklukla gelişirler.
Paketli besinler,süt ve süt eserleri,balık ve deniz eserleri,yumurta,fındık,fıstık,çilek,muz,kivi,domates,çikolata ve baharatlar ürtiker yapan en sık karşılaştığımız besinlerdir.
ENFEKSİYONLAR
Bütün enfeksiyonlar(viral,bakteriyal ve mantar enfeksiyonlar)ürtiker yapabilmekle bir arada en sık bayanlarda üriner enfeksiyon,çocuk yaş gurubunda ise üst teneffüs yolu enfeksiyonları bilhassa streptokok enfeksiyonlar ile bağlı olabilir.Daha az olarak diş,sinüs,safra kesesi,prostat enfeksiyonları,midede yerleşen helikobakter plori bakteri enfeksiyonu,kronik hepatit B ve C üzere viral enfeksiyonlar ürtikere sebep olabilirler.
PARAZİTLERE bağlı ürtikerde ülkemizde sık görülmektedir.
SOLUNUM YOLU ALLERJENLERİ bilhassa çocuk yaş kümesinde kronik ürtiker ve atopik dermatite sebep olurlar.Bunlar bitki polenleri,ev tozu akarları,küf mantaları,kuş ve öbür hayvan tüyleri,sigara içilmesi,kozmetikler ve spreyler ürtikere sebep olduğu bilinmektedir.
KOLLOJEN DOKU HASTALIKLARI VE MALİNİTELER de ürtiker yapabilmektedir.
EMÜSYONEL GERİLİM ve ALKOL de ürtikeri tetikleyebilmektedir.
AŞILAR,KAN ESERLERİ VE ARI VE BÖCEK SOKMALARI ürtiker ve anjiyoödem yapabilir.
Daha ender görülen fizikî kaynaklı ürtikerlerde mevcuttur:
1.Dermografik ürtiker:Deriye travma ve kaşıntıdan birkaç saniye yada dakikadan sonra ortaya çıkan ortası beyaz,çevresi eritermli,keskin hudutlu ürtiker usulünde olur.
2.Soğuk ürtikeri:Soğuk mevsimde bedenimizin açık yerinde gelişir.
3.Sıcak ürtiker: 43 derece üzerindeki sıcaklıklarda daha çok meydana gelir.
4.Güneş ürtikeri:Güneş koruyucularla önlenebilir.
5.Basınç ürtikeri:Yürüyüşlerden sonra ayak tabanlarında ve uzun mühlet oturmaya bağlı kalçalarda gelişebilir.
6.Akuajenik ürtiker:Su değen bölgelerde gelişir.Suyun ısısıyla kontaklı değildir.
7.Egzersiz ürtikeri:Egzersize bağlı beden ısısı arttığında 5-30dakika sonra oluşan ürtika plakları ile seyreder
8.Vibratuar ürtiker:Uzun müddetli mesleksel vibrasyon maruziyetinden sonra oluşur.Darbeli matkap gibi
TANI
Tipik klinik görünümü sebebi ile teşhis kolaydır.Fakat sebebini tespit etmek herzaman kolay olmayabilir.Ayrıntılı anamnez akut ürtikerde kâfi olabilir.Verilen antistaminikler ile ürtiker 1 hafta üzere bir müddette güzelleşebilir.Bunlarda araştırmaya gerek yoktur.Fakat kronik ürtikerlerde araştırmak kesinlikle gereklidir.Ancak bunlarda bile %30-40’ında sebep bulunulabilmiştir.Kan,idrar ve gaita tetkikleri yapılır.Sinüs sorunları varsa radyolojik tetkik yapılır.Diş grafileri,boğaz kültürü,batın ultrasonografisi,idrar kültürü saklı enfeksiyonları tespit etmede yararlı olabilir.Tahlillerinde olağandışı bir bulgu yoksa allerji testleri yapılabilir.Allerji testleri teneffüs yolu ile alınan allerjenler ve ağız yoluyla alınan alerjik besinleri tespit etmek için yapılır.
