Etkili irtibat, güçlü ve sağlıklı bir aile olmanın en kıymetli gerekliliklerinden biridir. Araştırmalar eşler ortasında, çocuklar ortasında yahut anne-baba ile çocuk ortasındaki bağlantının güçlü aile bağları kurmaktaki tartışmasız yerini gösteriyor. Çift ve aile terapisine gelen ailelerin de problemlerinin temelinde iletişimsizliğin olması, mevzunun değerinin altını bir sefer daha çiziyor.
Aile içi bağlantı, aile üyeleri ortasındaki her tipten karşılıklı kelamlı yahut kelamsız paylaşıma denir. Bu paylaşım, ailedeki başka üyelerin ne düşündüğü yahut hissettiğine dikkat etmeyi de içerir. Münasebetiyle, irtibata sırf konuşmak değil oburlarının söylediklerini dinlemek de dahildir. Yani herkesin en az konuştuğu kadar dinlemesi de gerekir aktif irtibat için. Bu sayede ailenin her bir üyesi -en küçüğünden en büyüğüne- kendi gereksinimlerini, isteklerini ve telaşlarını başkalarıyla paylaşabilmiş olacaktır. Bu yoldan açık ve dürüst bir bağlantı, aile üyelerinin daha rahat empati kurabilmelerine ve sevginin yanında birbirlerinin farklılıklarına hürmet da gösterebilmelerine imkan tanır. Fakat bu yoldan aileler, kaçınılmaz biçimde ortaya çıkan problemleri çözebilirler.
Ailenin toplumun temel yapı taşı olduğu düşünüldüğünde, aile içinde kurulacak hürmet ve sevgi ortamı, aile üyelerinin toplumun öteki alanlarında da kendilerini misal biçimde tabir etmelerine aracı olacağından, aile içi bağlantının sağlanması toplumsal manada da yarar getirecek değerli bir adımdır.
Aile ve evlilik terapistlerine nazaran sorun yaşayan ailelerin terapiye en sık getirdikleri sorun iletişimsizlik oluyor. İletişimsizlik, aile üyeleri ortasındaki paylaşımların dolaylı olarak ve belgisiz halde yapılması ile yaşanıyor; ve aile içi çatışmalar, sorunların çözülememesi, duygusal yakınlığın kaybı ve aile içi kopukluk üzere meselelere neden oluyor. Örneğin eşinin çok çalışıyor olmasından rahatsız olan lakin bunu direkt söz etmeyen bir bayan, bunu dolaylı olarak soğuk davranışları ile tabir ettiğinde, eşinin aldığı bildiri onu görememekten ve özlediğinden ötürü rahatsız olmasından çok farklı oluyor. Bütün gün çok yorulmuş ve işte de olası olarak çeşitli sorunlar yaşamış olan eşi, aradığı duygusal kabulü konutta de bulamayınca bütünüyle bir küskünlük içine girip bayandan büsbütün uzaklaşabiliyor. Aile ve evlilik terapistlerine örnek sorduğumuzda, bunun üzere binlerce farklı hikaye duymak mümkün. Hepsinde ortak olan ise direkt irtibat eksikliği. Çözülmemesi halinde boşanma, ayrılık yahut kronik mutsuzluk ile sonuçlanabiliyor. Çiftler açısından durum böyleyken, çocuklar açısından durum tahminen biraz daha makus bile oluyor.
Enstrümental ve Duygusal İletişim
Araştırmacılar irtibatı iki farklı biçimde inceliyorlar: araçsal bağlantı ve duygusal irtibat. Enstrümental bağlantı ailedeki vazifelerin yapılması için gerekli olan bilgilerin aktarılmasını söz ediyor. Örneğin çocuğunuza okul çıkışı onu okulun kapısında bekleyeceğinizi söylemek bunun bir örneği. Öte yandan duygusal bağlantı, aile üyelerinin hislerini birbirleriyle paylaşmalarını tabir ediyor. Kimi aileler enstrümental bağlantıda çok güzel olsalar da duygusal irtibat konusunda büyük zahmet yaşayabiliyorlar. Sağlıklı aile bağları için her ikisinin de düzgün olması kıymetli yer tutuyor.
Açık ve Kapalı / Direkt ve Dolaylı İletişim
Açık irtibat konuşmada ne bildirinin verildiği herkes tarafından net olarak anlaşılan irtibat biçimidir. İçerik belgisiz olduğunda yahut direkt anlaşılır biçimde olmadığında buna kapalı bağlantı denir. Öte yandan direkt irtibat, bildirinin amacına direkt yönlendirilmesi ile olan bağlantıdır. Dolaylı bağlantı ise, tam bilakis, bildirinin birine söylendiği lakin öbür birine aktarıldığı çeşitten bağlantıdır; Türk kültüründe ‘Kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla’ dediğimiz şeydir yani.
Aile ve çift terapistler ile bu alanda çalışan profesyoneller, bu cinslerden yola çıkarak dört tip bağlantı biçimi ortaya koymaktadırlar:
-
Açık ve Direkt İrtibat: Çalışmacılara nazaran, aile içi irtibatta en sağlıklı yol budur. İleti, hedeflenen aile üyesine direkt ve açık formda aktarılır bu irtibat biçiminde. Örneğin, üstteki örnekte, bayanın eşiyle uzun saatler çalışmak konusundaki rahatsızlığını açık biçimde paylaşması buna örnek olarak verilebilir. Bu tipten bağlantının sağlandığı ailelerde, hem anne- babalar hem de çocuklar düşündükleri ve hissettiklerinin önemsendiği duygusu ile güçlü bir benlik geliştirmenin yanı sıra, konuşmanın problemleri çözmede kıymetli bir araç olduğu algısıyla toplumdaki pozisyonlarında da problemlerle karşılaştıklarında bu biçimde çözme yoluna gideceklerdir.
-
Açık ve Dolaylı İrtibat: Bu irtibat biçiminde bildiri açık olsa da hedeflediği kişi bilinmeyen kalmaktadır. Tıpkı örnekten gidecek olursak, bayanın herkesin meskene geç gelmesinden rahatsız olduğunu söylemesi buna bir örnek olacaktır. bu çeşitte, bayanın rahatsızlığı eşinden kaynaklanıyor olsa da eşi bunu üzerine almayabilir ve bayanda söylememe karşın önemsemiyor algısı oluşabilir, ki bu evvelki tıbbın tersine, söylediklerim yahut hissettiklerimin değeri yok hissini geliştirip benliğinde yaralanmaya neden olabilir.
-
Kapalı ve Direkt İrtibat: Bu irtibat biçiminde ise muhatap belli olmakla birlikte verilen ileti meçhuldür. Bayanın kocasına yönelik olarak evlilikleri için gereğince fedakârlık yapmadığını söylemesi buna bir örnek olacaktır. Kapalı ve direkt irtibat, çiftlerin sık sık kullandıkları bir sistem. Toplumun getirdiği kadınlık ve erkeklik rolleri üzerinden aile üyeleri hislerini direkt paylaşmak yerine sık sık dolaylı iletilerle bunu tabir etmeye çalışırlar. Örnekteki bayanın rahatsızlığı ancak bunu bilinmeyen bir iletiyle söz edişi, eşinin bunu suçlama olarak duymasına neden olabilir. Öte yandan sadece negatif değil müspet hislerin paylaşımında da çiftler, bilhassa de erkekler, bu prosedürü tercih etmektedirler. Eşinin yanında olabilmek için arkadaşlarını ekmesi, erkek için seni seviyorum demenin bir yolu olabilir örneğin. Ama bu, bayan tarafından sırf konutta oturmak istediği biçiminde yorumlanabilir ve nihayetinde beni sevdiğini göstermiyorsun üzere bir suçlamayla geri dönebilir. Hasebiyle çok sağlıklı bir bağlantı biçimi değildir.
-
Kapalı ve Dolaylı İletişim: Bu, hem alıcının hem de bildirinin belgisiz olduğu irtibat biçimidir ve en sıhhatsiz olanıdır. Örneğimizde rahatsız olan bayanın bunu, ‘bu aile için yalnız ben fedakarlık gösteriyorum’ demesi buna bir örnek olabilir. Ortamdaki tüm muhataplar bu bildiri için hem kendisini kıymetlendirecek hem de baş karışıklığı ile üstlerine almayacaklardır. Münasebetiyle bildiri yerine gidip bayanın rahatsızlığı dinmediği üzere, herkeste bir soru işareti ve güvensizlik de yaratacaktır.
Ailede İrtibatı Güçlendirmek için İpuçları
-
Sık bağlantı kurun
Günümüzde ailelerin en sık karşılaştığı sıkıntılardan biri birbirlerine ayıracak vakit bulmakta zorlanmak. İş güç, okul, günlük hayat sorumluluklarının ortasında ailemize gereğince vakit ayıramıyoruz. Her an bir şeylerin çıkabileceğini düşününce geniş vakitler beklemekten vazgeçip, bulabildiğimiz her uygun vakitte bunu yapmak fark yaratabilir. Örneğin otomobilde konuta dönerken konuşmak, yemek yerken televizyon izlemek yerine o günü paylaşmak, aileden biri konuşmak istediğinde daha kıymetli görünen şeyleri bile erteleyebilmek, yahut çocuklarınızla onları yatırırken kısa da olsa konuşmak. Yani ailenize belli yahut anlık vakitler ayırmak.
-
Mesajlarınız açık ve direkt olsun
Yukarıda açıkladığımız üzere, tesirli bağlantının en sağlıklı yolu bağlantının direkt ve açık olarak yapılmasıyla olur. Bilhassa çocuklarla ilgili meselelerin yahut çiftler ortası sıkıntıların tahlilinde sorunun açık olarak konuşulması tahlilin aktifliğini arttıracaktır. Dolaylı ve bilinmeyen konuşmalar sorunu çözmeyeceği üzere aile üyeleri ortasındaki samimiyete ve duygusal bağa da ziyan verecektir.
Ayrıca aile üyeleri ortasında dürüstlük, itimat bağının kurulması için kıymetlidir. Burada rol büyük oranda anne babalara düşmektedir. Çocuklara her şeyin aile içinde yargılanmadan konuşulabilir ve birlikte çözülebilir olduğunu göstermek onların vazifesidir.
-
İyi bir dinleyici olun
Etkili irtibatın tahminen de en değerli kesimi düzgün bir dinleyici olmaktır. Düzgün bir dinleyici olmaksa sırf sessiz kalarak dinlemek değil, karşıdaki ile empati kurarak, duruma onun açısından bakabilmek ve buna hürmet duyabilmektir. Bu eşiniz de olsa çocuklarınız da olsa, ailenizden birini dinlerken hem kelamlı hem kelamsız bildirilere dikkat etmek değerlidir bu manada. Tıpkı formda kendi vücut dilinize de dikkat ederek ötekini dinlediğinizi gösterir biçimde ‘ Anlıyorum’ üzere sözler kullanmak yahut anlamadığınız noktalarda burada ne demek istedin üzere netleştirme taleplerine gitmek de irtibatın aktifliği manasında kıymetlidir. Siz o kişiyi, bu biçimde, dinlemeye başladığınızda, onun da sizi dinleyeceğinden emin olabilirsiniz.
-
Sözsüz iletilere ehemmiyet verin
Yukarıdaki faktörler tüm aile üyeleri ile olan irtibatta geçerli olmak üzere, bireylerin irtibatta karşı tarafa nazaran pozisyon almaları kıymetlidir. Örneğin çiftlerin kendi ortalarında kurdukları bağlantı ile küçük ve genç çocukları ile olan bağlantıları birebir olmayacaktır. Bu, çocuklarınızı ciddiye almayın manasına gelmez de onların lisanında konuşun manasına gelir daha fazla.
-
Pozitif olun
Araştırmalara nazaran aile içi problemler, ekseriyetle, bağlantının negatif biçimlerde kurulmasıyla ortaya çıkıyor. Eleştirmek, aşağılamak ve suçlayıcı lisan kullanmak bunlardan kimileri. Çalışmalar, memnun evliliğe sahip çiftlerin her 5 olumlu irtibata karşılık sadece 1 negatif bağlantı kullandıklarını gösteriyor. Sırf çiftin kendi ortasında değil tüm aile üyeleri ortasında vakit zaman iltifatlarda bulunmak, eleştirmek yerine olumlu istikametlerinden bahsedip geliştirebileceği tarafları de hatırlatmak, aşağılamadan uzak durup onu buna iten sebepleri gözden geçirmek yahut suçlama üzere yıkıcı bir lisan yerine yapan bir lisan kullanmak olumlu bağlantının örnekleridir.
