Yüz, boyun, sırt ve gövdede yer alan, yağ bezlerinin aktivitesinden kaynaklanan, ciltten kabarık olarak
görülen, vakit zaman içi iltihaplı olabilen sivilcelerdir. Ergenlik periyodunda en sık görülen dermatolojik
hastalıktır. 12-18 yaşları ortasındaki bireylerin yaklaşık %40’ında görülür.
Aknenin oluşmasına neler neden olur?
Oluşumunda bir çok faktör rol oynar. Genetik olarak yatkın bireylerde yağ salgısının deri dışına atıldığı kıl-
yağ bezi kanalında kalınlaşma ve buradaki hücrelerin yapışkanlığından ötürü kanalın tıkanmaya meyilli
olması kıymetli bir faktördür. Öbür faktörler ergenlik periyodunda artan yağ salgısının ( sebum) bu kanalda
birikerek komedon ismi verilen siyah ya da beyaz noktaları oluşturur.masıdır. Gözeneklerin tıkanmasında
genetik faktörler kadar fizikî faktörler de rol oynar. Fizikî faktörler ortasında sürülen yağlı kremler,
sıcak hava, terleme artışı, makyaj ve uygun cilt temizleyicilerin kullanılmaması sayılabilir. Akneye yol
açan başka sebepler ortasında ise; bu tıkanan gözeneklerdeki sebuma bakterilerin yerleşmesi ve burada
bir yangıya yani inflamasyona neden olması gelir. Bu biçimde oluşan aknede cildimizde kızarıklık ve
iltihaplanmış sivilceler görülebilir.
Aknenin nedeni karaciğer bozukluğu mudur?
Akne ile karaciğer bozukluğu ortasında bir alaka bulunmamaktadır ve bu iki hastalık ortasında kurulan sıkı
bağ büsbütün bir hurafeden ibarettir.
Aknede genetik bir yatkınlık var mıdır?
Ailesinde şiddetli akne sorunu olan bireylerde akne daha ağır görülebildiği üzere hiç akne görülmeyebilir.
Ancak yeniden de genetik bir yatkınlık kelam bahsidir.
Diyet ile akne ortasında bir ilgi var mıdır?
Yapılan birtakım bilimsel çalışmalarda akne ile yediğimiz besinler ortasında direk bir irtibat bulunamamıştır.
Fakat son vakitlerde yapılan çalışmalarda yüksek glisemik indeksi olan besinlerle (Glisemik indeksi
yüksek olan besinler kan şekerinin süratle yükselmesine ve bunun sonucunda da pankreasın depolanmış
insülininin süratle kana verilmesine ve kandaki insülin ölçüsünün süratle yükseltmesine sebep olur) aknenin
tetiklendiği belirtilmektedir. Bu yüzden bu çeşit besinlerin çok ölçüde alınması ve tek taraflı olarak
kullanılması önerilmemektedir. Yüksek glisemik indeksi olan besinler; patates, beyaz ekmek, beyaz pirinç,
beyaz şeker, işlenmiş meyve suları, muz (olgun), karpuz, krakerler, mısır cipsi ve mısır gevreğidir. Bunun
dışında birtakım hastalar çekirdek, yağda kızartma, çikolata üzere yağlı, kalori kıymeti yüksek ve çabucak kana
karışan besinlerden sonra akne şiddetinde bir artma tariflemektedir, bu hastaların akne şikayetini
arttırdığını düşündüğü bu tip besinlerden uzak kalmasında yarar vardır.
Adet düzensizliği ile akne ortasında bir irtibat var mı?
Eğer bayan hastada akne ergenlik devrinde olmadığı halde ileri yaşta başlıyorsa, beraberinde adet
düzensizliği, kilo vermede zorlanma, çene, karın, sırt ve göğüs başı etrafında çok kıllanma
şikayetlerinden bir yahut birkaçı varsa hormon bozukluğu açısından kıymetlendirilmesi gerekir. Bu
hastalarda bilhassa yumurtalık kisti, yani polikistik over hastalığından şüphelenilir. Bu hastalıkta sivilce
şikayeti hayli dirençlidir ve tedavisi erkeklerde kullanılan akne tedavisinden hayli farklıdır. Genel
olarak unutulmaması gereken ise adet periyotlarında birden fazla bayanda akne şikayetinin artabileceğidir, bu
hormonların neden olduğu doğal bir süreç olup bir hastalık belirtisi değildir. Ayrıyeten gebelikte de
hormonların tesiriyle akne şiddetlenebilmektedir.
Akneyi sıkmak önerilir mi?
Hayır, katiyetle akneyi sıkmak, oynamak önerilmez. Kimi akne tiplerinde fakat hekim nezaretinde akne
lezyonları boşaltılabilir. Kurcalanan aknede iltihap yayılabilir, kızarıklık artabileceği üzere, iz kalma riski de
artar.
Akne nasıl tedavi edilir?
Akne üzere çok yaygın görülen bir hastalıkta bir çok tedavi alternatifi mevcuttur. Hafif aknelerde sadece
yıkama eserleri ve kremler kâfi olabilirken orta-ağır aknede ve hormonal aknede ağızdan hap
kullanımı gerekir. Bu haplar ortasında en çok kullanılanlar antibiyotikler, A vitamini türevi ilaçlar ve doğum
denetim ilaçlarıdır, ama bunlar tabip nezaretinde ve denetiminde uygulanmalıdır. Bunun dışında lazer,
kimyasal cilt soyma (peeling), deri içine iğneyle ilaç verilmesi de kullanılan formüller ortasındadır.
Unutulmaması gereken her hasta birbirinden farklıdır ve her hastanın tedavisi başkadır.
Günümüzde akne tedavisinde en önemli 4 yol izlenmektedir.
1) Destekleyici tedavi: Bu tedavide hastalara deriyi temizleyecek çok sayıda temizleyici kozmetolojik
eserler, sindetler, gül suyu, soda ve sabunlar önerilmektedir.
2) Topikal tedavi: Bu basamakta komedolitikler (azelaik asit, retinoik asit, benzoil peroksit, salisilik asit
vb), antibiyotikler (tetrasiklin, nadifloksasin, klindamisin, sodyum sulfasetamid, azitromisin) yahut bunların
kombinasyonları hekim nezaretinde önerilmekte ve aşikâr bir mühlet kullanılmaktadır.
3) Sistemik Tedavi: Birinci iki tedavinin yetersiz kaldığı olgular sistemik tedavilerle tedavi edilmektedir. Bu tedavi çok tesirli olmasına karşın çeşitli yan tesirleri de bulunmaktadır, lakin bu yan
tesirlerin çoğunluğu tedavi esnasında yahut sonrasında kaybolmaktadır. O nedenle kesinlikle her türlü
şikayetiniz üzerine sizi takip eden tabibe başvurmanız gerekmektedir. En değerli yan tesiri deride
yaptığı kuruluğa bağlı tesirlerdir. Kan yağlarını arttırıp, nadiren karaciğer testlerini olumsuz yönde
etkileyebilmektedir. Bu nedenle çoklukla doktorunuzun kararıyla muhakkak aralıklarda kan tetkiki yaptırmanız
gerekecektir. İlacı kullanırken en kıymetli nokta katiyen hamile kalmamanızdır. Doğurganlık yaşında olan
bayanların en az iki korunma tekniğiyle korunmaları önerilmektedir. Tedavi öncesi kesinlikle gebelik testi
yaptırılmalıdır, tedavi boyunca gebelik testi yapılması istenebilir. Tedaviyi kestikten 2 ay sonra gebe
kalınabilir.
4) Öteki sistemler: Aknenin güneş maruziyeti sonrası hafiflemesi nedeniyle günümüzde çeşitli ışık
tedavileri ve lazer tedavileri kullanılmaya başlanmıştır. Bu hedefle KTP (potassium titanyl phosphate)
lazer, 585 ve 595-nm pulsed dye lazer, diod lazer, radyofrekans ve fototerapi ile ilgili yapılan çalışmalar
bulunmaktadır. Bu tedavilerin aktiflikleri farklı ve tartışmalı olup maliyetleri de yüksektir. Bilhassa akne
skarlarının tedavisinde ablatif (deriyi soyarak tedavi eden) ve nonablatif lazerler başarıyla
uygulanmaktadır.
5) Kombine tedavi: Birinci dört unsurda bahsedilen tedavilerin çeşitli kombinasyonları doktor tarafından
önerilebilmektedir.
Güneş ile aknenin münasebeti var mıdır?
Güneş ışınları akneyi hafifletebilmektedir. Ultraviyole inflamasyonu baskılayarak tesirli olmaktadır. Ancak
cilt tipine uygun, yağsız güneşten esirgeyici eserler tercih edilmeli ve direk güneş altında durulmamalıdır.
Akne tedavi edilmese de olur mu?
Akne kronik olması, ruhsal gerilim oluşturması, tedavi edilmeyince kalıcı izler bırakabilmesi nedeniyle
tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Eşlik eden farklı hastalıkların bulunabilmesi, kimi ilaçların akne
oluşturması ve piyasada uygunsuz çok sayda eserin akne tedavisinde denemesi üzere pek çok nedenden
ötürü kesinlikle bir tabip tarafından tercihen de (özellikle şiddetli olgular) dermatoloji uzmanı tarafından
tedavi edilmesi gereken hastalıktır. Tedavi için müracaatta bulunmayan hastalar ekseriyetle hastalığının
geçeceğine dair inancını yitiren yahut akneyi bir hastalık olarak görmeyip tedavisiz geçeceğini düşünen
bireylerdir. Bu yüzden vücut ve benlik telaşının yüksek olduğu ergenlik periyodunda görülen, hastaların
psikolojisini de etkileyen bu hastalığın tedavi edilebilir bir hastalık olduğunu bilmeli ve dermatoloğa
başvurarak uygun tedavi yollarını araştırmalıdır. Ayrıyeten verilen tedavilerin tesir göstermesi için en az 2-3
hafta geçmesi beklenmelidir. Bu nedenle tedavide en kıymetli nokta; sabırlı olmak, tabiple uyumlu olmak,
verilen tekliflere uymaktır. Hastanın uyumlu olması çok sayıda tedavi seçeneği olan bu hastalıkta
istenilen sonuca ulaşılmasını kolaylaştıracaktır.
