Akne ergenlik periyodunda en sık görülen deri hastalıklarından biridir
Akne erişkin yaş bayanlarda erkeklerden daha fazla görülüyor
Akneli hastalarda ruhsal meseleler ve işsizlik daha fazla görülmektedir
Kadınlarda erişkin yaşta gelişen akne yumurtalık kistlerinin habercisi olabilir
Kullanılan ilaç ve vitaminler akneye neden olabiliyor
Vücut gelişimi için kullanılan protein tozları ve androjenler akneye neden olur
Akne gelişiminde en değerli etkiyi genetik faktörler oluşturur
Batı tipi (fast food) karbohidrat yüklü beslenme akne gelişimine neden olabiliyor
Endüstriyel süt ve süt eserleri bilhassa yağsız sütlerin fazla tüketimi akneye neden olabiliyor
Eskimo-Aleut halklarının en büyük kümesini oluşturan avcı ve toplayıcı halklarda akne yoktur
Aknede ilaç tedavisine ek olarak Akdeniz tipi beslenme tedavinin aktifliğini olumlu etkiliyor
Stres akneyi olumsuz etkiliyor
Kullanılan kimi kozmetik eserler akneye neden olabilir
Erişkin yaşta şiddetli akneli hastalarda prostat kanseri gelişim riski artıyor
Probiyotikler akne tedavilerine eklendiğinde akne daha süratli iyileşiyor
Akne nedir?
Halk ortasında ergenlik sivilcesi olarak bilinen akne derideki yağ bezlerinin (pilosebeseöz ünite) kronik inflamatuar (yangısal) bir hastalığıdır.
Akne en sık hangi yaşlarda görülür?
Akne en sık ergenlik periyodunda görülmektedir. Yaklaşık olarak 12-25 yaş ortası bireylerin %85’ni tesirler. Ergenlik sonrası 40’lı yaşlarda bayanların yaklaşık %25’i erkelerin ise %12’de akne görülebilir. Daha az sıklıkta yeni doğan ve çocukluk devrinde görülebilir.
Akne gelişiminde tesirli olan faktörler nelerdir?
Akne gelişiminde birden fazla faktör tesirlidir.
-
Derideki yağ bezlerinde yağ üretiminin artması
-
Yağ bezi salgısının deri yüzeyine aktarılmasını sağlayan yağ bezi kanallarının tıkanması
-
Yağ bezlerinde akneye neden olan akne bakterisinin artması ( Cutibacterium acnes)
-
Vücutta artan hormonlara (androjen etkili) bağlı olarak yağ bezi salgısının artırması
Akne en fazla bedenin hangi bölgelerinde görülür?
Akne en sık yüzde görülür. Hastalığın şiddetine bağlı olarak yağ bezlerinin ağır olduğu sırt, omuzlar, göğüs ön yüzü ve nadiren bedenin öbür bölgelerinde de görülebilir.
Aknenin klinik bulguları nelerdir?
Akneli hafif olgularda deride bilhassa yüzde yağ bezi kanallarının tıkanması sonucu gelişen siyah (açık komedon yahut siyah nokta) ve beyaz noktalar (kapalı komedon) görülür.
Şiddetli olgularda açık ve kapalı komedonlara yağ bezlerinde inflamasyona bağlı olarak kızarık cerahatlı bazen ağrılı olabilen kistik lezyonlar eklenebilir.
Çok şiddetli olgularda deri altında daha büyük cerahatlı yapılar gelişebilir. Bu yaralar güzelleşirken yerlerinde deriden çökük olan yara izleri, renk bozukluğu (hiperpigmentasyon) ve kızarıklıklara neden olabilir.
Akne tanısı nasıl konulur?
Tanı klinik bulgularla çarçabuk konulabilir lakin hastalığı etkileyebilecek faktörlerin araştırılması önemlidir
Aknede deri dışında sistemik bulgular gelişebilir mi?
Akne nadiren çok şiddetli (fulminant tip) eklem ağrıları, ateş ve kemik dokuyu etkileyebilen sistemik tutulum gösterebilir.
Akne neden erişkin yaşta bayanlarda erkelerden daha sık görülüyor?
Kadınlarda erişkin devirde akne sıklığının erkeklerden 4-5 kat daha fazla görülmesi hormonal ve immünolojik nedenlere bağlı olduğu düşünülmektedir.
Akneye neden olan ve yağ bezinde bulunan akne mikroorganizmasının artmasının (cutibacterium acnes) immünolojik bir cevap oluşturabileceği düşünülmektedir.
Akneli bayan hastalarda araştırılması gereken ek klinik bulgular nelerdir?
Kadınlarda polikistik over sendromu (PKOS) varlığı akne gelişiminde overlerden salgılanan hormonların artmasına bağlı olarak gelişmektedir.
Kadın hastalarda ani başlayan, çok şiddetli akne ve tedaviye dirençli olgularda PKOS düşünülmelidir.
Bu hastalarda serum total ve hür testesteron seviyelerine bakılmalıdır. Bu hastalarda yumurtalık kistlerinin araştırılması için ultrasonografik inceleme yapılmalıdır.
Akne ile birlikte, bedende kıllanmanın artması, regl düzensizliğinin görülmesi polikistik over sendromunu (PKOS) düşündürmelidir.
Çok nadiren erişkin yaşlarda ani başlangıçlı, şiddetli seyreden, tedaviye direnç gösteren olgularda akne over tümörü kaynaklı hormonlara bağlı olabilir
Vücut geliştirmek için kullanılan protein tozları, hormon ve akne ortasında münasebet var mı?
Vücut geliştirmek için kullanılan andojen içerikli ilaçlar ve protein destekleri (whey protein tozu; IGF-1 ve 2, platelet derive büyüme faktörü, fibroblast büyüme faktörü 1 ve 2 içeriyor) akne gelişmesi yahut şiddetlenmesine neden olmaktadır.
Bu hastalarda akne lezyonları yüz dışında sırt ve omuzlarda da gelişiyor.
Akneli hastalarda ruhsal durum nasıldır?
Akne hastalarda anksiyete, toplumsal izolasyon, özgüven eksikliği ve depresyon üzere ruhsal tesirler oluşturabilir. Akneli bireylerde işsizlik oranı daha yüksektir.
Akne ile gerilim ortasında bağ var mı?
Stres tesiri ile böbreküstü bezi korteksinden kortizol, böbrek üstü bezi medullasından adrenalin salınımında artış olur. Bedende artan gerilim hormonları immün sistemi baskılayarak akneye neden olan bakterinin (cutibacterium acnes) virulansını ve çoğalmasını artırarak aknenin şiddetlenmesine neden olduğu düşünülmektedir.
Stresin barsaklardaki mikrobiyatayı bozarak akneyi olumsuz etkiligini gösteren çalışmalar vardır.
Kozmetikler akneye neden olabilir mi?
Kullanılan kozmetiklerin içerdikleri çinko, bakır, resveratrol, kaolin, esansiyel ve bitkisel yağlar bilhassa ovalama biçiminde kullanıldıklarında birtakım şahıslarda akneye neden olabilmektedir.
Akne genetik bir hastalık mıdır?
Akne gelişiminde genetik faktörler kıymetli risk faktörüdür olguların yaklaşık %80’de tesirlidir.
Genetik yatkınlığı yani anne-baba ve kardeşlerinde akne kıssası bulunan hastalarda akne seyir ve şiddeti ferdî ve çevresel faktörlere bağlı değişkenlik göstermektedir.
Akne gelişiminde tesirli olabilen ferdî ve çevresel faktörler nelerdir?
Beslenme, kullanılan kozmetik eserler, ilaçlar, hava kirliliği, ömür biçimi, gerilim, mekanik ve hormonal faktörlerin bilhassa genetik yatkınlığı olan bireylerde akne gelişimini etkileyebileceği bildirilmiştir.
Akne diyet ve beslenme ortasında alaka nasıldır?
Son yıllara kadar diyetin akne ile direk alakasının olmadığı dermatolojide bir doktrin olarak kabul edilmekteydi. Bu kesin yargıdan ötürü uzun yıllar diyetin akne ile bağlantısı araştırılmamış lakin son yıllarda yapılan çalışmalar ve gelişen tıbbi bilgiler diyetin akne gelişiminde tesirli olabileceğini gösteren çalışmalar yayınlanmıştır.
Bu çalışmalarda bilhassa glisemik indeksi yüksek karbonhidratlı besinler ve süt eserlerinin fazla tüketilmesinin (Batı tipi beslenme “fast food”) akne gelişiminde tesirli olduğu gözlenmiştir. Bu eserlerin artan plasma (insulin -like growth factor ) IGF -1 seviyelerinin hormonal mediatörler yoluyla akneye olduğu düşünülmektedir.
Akne hastalarında medikal tedavilere ek olarak beslenme ile ilgili düzenleme yapılması değerlidir. Bilhassa ülkemizde Akdeniz tipi beslenme en düzgün seçenek olarak önerilebilir.
Süt yahut süt eserleri akneye nasıl neden oluyor?
Endüstriyel sütlerde bulunan anabolik steroidler, büyüme faktörleri ve progestin testesteron öncüleri ve 5 alfa redüktaz moleküllerinin sebum (yağ bezlaerindeki yağ üretimini) üretimini artırarak akne gelişimine neden olabileceği düşünülmektedir.
Endüstriyel sütlerde UHT (Ultra High Temperature) teknolojisinin sütte bulunan androjenik tesirli hormonları etkilemediği düşünülmektedir.
Yağlı mı? Yağsız süt mü? Akneye neden oluyor?
Özellikle yağı tam olarak alınmış süt (yağsız süt) tüketiminin akne gelişiminde daha tesirli bulunmuş. Endüstriyel yağsız sütün süreç sırasında değişime uğraması yahut daha az oranda estrojen içermesinden ötürü akneyi artırıyor olabilir. Yağsız sütlerdeki IGF-1 ve yağlı sütlerde bulunan östrojen hormonun tesirli olabileceği düşünülmektedir.
IGF 1 androjen homonlarının sentezini hem over hemde testiste artırmaktadır, birebir vakitte karaciğerde sex hormon bağlayıcı proteinin sentezini azaltmaktadır. Kanda artan androjenler akne gelişimine neden olmaktadır.
Akne ile obezite ortasında nasıl bir bağ vardır?
Akne gelişimi ile obezite ortasındaki bilgiler birbirinden farklılık göstermektedir. Fakat İsrail’de Igor Snast ve arkadaşları tarafından yapılan, 20I9 yılında J Am Acad Dermatol mecmuasında yayınlanan, 600.404 kişiyi kapsayan büyük çalışmada, hem erkek hemde bayanlarda beden kitle indeksi (BMI: Body Mass Index) arttıkça akne şiddetinin azaldığı gözlenmiştir. Muhtemelen artan yağ dokusunda androjenler östrojene dönüşmektedir. Östrojen akne yağ bezi salgısını azaltarak aknenin şiddetini azaltmaktadır.
Akne Eskimolarda yok mu?
Eskimo-Aleut halklarının en büyük kümesini oluşturan avcı ve toplayıcı halklarda akne görülmemesi fakat beslenme biçimi değişen kümelerde aknenin gelişmeye başlaması diyetle akne ortasındaki bağlantının varlığını desteklemektedir.
Akne ile prostat kanseri arsında bir bağ var mı?
İsveç’te Henrik Ugge ve arkadaşları tarafından yapılan 2018 yılında Int. J. Cancer mecmuasında yayınlanan 243,187 kişilik bir çalışmada erişkin erkeklerde görülen akne ile ileri yaşlarda prostat gelişim riskinin 6 kat arttığı bildirilmiştir. Akneye neden olan mikroorganizmanın (cutibakterium acnes) prostat dokusunda kronik inflamasyon oluşturarak ve/veya hormonal faktörlerin tesiri ile prostat kanseri gelişme riski artmaktadır.
