Atopik dermatit yahut atopik ekzema, ekseriyetle çocukluk çağında başlayan, alevlenme ve düzgünleşme periyotlarıyla giden, kronik kaşıntılı bir hastalıktır. Atopik dermatit kalıtsal, çevresel ve bağışıklık sisteminin birbirleriyle kompleks etkileşimi sonucu gelişir.
Hastaların yaklaşık yüzde 70’inde ailede astım, saman nezlesi yahut ekzema üzere atopik hastalıklardan bir yahut birkaçı birlikte bulunuyor. Anne ve/veya babanın hasta olması çocuğun hastalık mümkünlüğünü artırıyor. O denli ki anne babadan birinde üstte sayılan atopik durumlardan biri varsa çocukta atopik hastalık görülme oranı yüzde 50-60 seviyesinde iken, her ikisinin hasta olması durumunda bu oran yüzde 80 üzere çok yüksek bir sayıya ulaşıyor. Hastalık yaşla birlikte güzelleşme göstermesine rağmen, hastalar hayat uzunluğu iritan unsurlara hassas olup, meslek hastalıklarına yatkın oluyorlar.
Görülme sıklığı sanayileşmiş toplumlarda daha yüksek olmak üzere, yüzde 5 ile 15 üzere yüksek bir sayıda seyreder. Gelişmiş toplumlarda hastalığın sıklığı son 30 yılda 2-3 sefer artarken, gelişmekte olan toplumlarda görülme sıklığı daha düşüktür. Ayrıyeten gelişmiş ülkelerde kentlerde kırsal alana nazaran hastalığın görülme sıklığı daha yüksektir ve sosyoekonomik seviyesi yüksek olan bireylerde daha yaygındır. Görülme sıklığındaki artışın temelinde esas olarak çevresel faktörler, başta konut tozu akarları olmak üzere meskendeki alerjenler ve besin katkı unsurlarıyla artmış temas, anne sütüyle beslenmede azalma, ayrıyeten hastalığın aile ve tabip tarafından daha çok farkedilmesi üzere faktörler bulunmaktadır.
Atopik dermatitin en tipik bulgusu kaşıntıdır ve ciltteki belirtiler kaşıma sonucu gelişir. Hastaların ciltleri kuru ve kaşıntı eşiği son derece düşüktür. Tahriş edici unsurlara çok daha hassastırlar. Hastanın uyanık olduğu vakitlerde kaşıma hareketi engellenmeye çalışılsa da, uyku sırasında bu denetim ortadan kalkar ve bilhassa sıcak ortamda bilinçsizce yapılan kaşıma ile deri belirtileri oluşur.
Atopik dermatitin deri belirtileri yaşa bağlı değişkenlik göstermektedir. Ekzemanın birinci belirtileri tipik olarak 3. ayda başlar. Bu periyotta en sık görülen belirti ise; yanaklarda oluşan kuru, kırmızı ve kepekli döküntülerdir. Saçlı deride, alında ve çene bölgesinde de misal meseleler gelişebilir. Salya akması ve tekrarlayan yıkamalar mevcut durumu daha da kötüleştirebilir. Döküntü kol ve bacakların dış kısımlarına, hatta tüm bedene yayılabilir. Olay kronikleştikçe bebek huzursuzlaşır ve uyku nizamı bozulur. Hastalık düzgünleşme ve alevlenme periyotlarıyla seyreder. Diş çıkarma, üst teneffüs yolu enfeksiyonları ve gerilimler alevlenmelere sebep olur. Hastaların yaklaşık yarısında 18. ayda tablo büsbütün gerilerken, kalan kısmında döküntülerin hali ve yeri değişerek devam eder. 2-12 yaş ortasında döküntüler diz ve dirsek iç yüzleri, el ve ayak bilekleri üzere kıvrım bölgelerinde görülür. Daima kaşıma nedeniyle deri renginde açılma yahut yoğunlaşma görülebilir. Sıcak, soğuk, kuru hava yahut ruhsal gerilimler kaşıntı ve döküntünün artmasına sebep olur. Yaygın cilt değişikliklerinin olduğu durumlarda uyku nizamı bozulur, okul performansları düşer, arkadaş ve aile irtibatları bozulabilir. Erişkin periyodunda de kıvrım bölgelerinde emsal değişiklikler olabilmektedir lakin en sık el ekzeması halinde belirti verir.
Kuru deri atopik dermatitin kıymetli bir özelliğidir. Kuruluk nemin azaldığı kış aylarında daha besbellidir. Daima yıkamak cilt kuruluğunu artırarak deri bütünlüğünün bozulmasına yol açar. Ayrıyeten kuru deri çevresel her türlü tahrişe daha hassastır ve kaşıntıya yol açar. Bu nedenle cilt kuruluğunu yahut kaşıma isteğini artıran her faktör atopik dermatiti kötüleştirmektedir. Başarılı bir tedavi içinse tetikleyici faktörleri bilmek ve onları denetim edebilmek kaidedir.
Atopik dermatitli cildi yatıştırmak için dikkat edilmesi gerekenler;
Ani ısı değişiminden koruyun: ekzemalı hastalar çevresel ısıdaki ani değişimleri tolere edemezler. Sıcak yorgan altında yatmak, sıcak bir odaya girmek ve fizikî antrenman üzere ani ısı artışları kaşıma isteği uyandırır. Tekrar sıcak bir duştan çıkmak üzere ani ısı düşmesi de kaşıntıya neden olur. Bu sorunun önüne geçmek için çocuğunuzu ani ısı değişimlerinden koruyun ve ısıyı hapseden sıkı giysiler giydirmekten kaçının.
Evinizdeki nem oranını yüzde 50’nin üzerine çıkarın: Sonbahar atopik dermatit hastaları için güç bir devrin başlangıcını oluşturuyor. Zira soğuk havada nem oranı düşüyor ve atmosferle istikrarda bulunan ciltteki nem azalıyor. Bunun sonucunda kuruyan cilt daha kolay tahriş oluyor. Hava nemlendiricileri ile konutunuzdaki nem oranını yüzde 50’nin üzerine çıkararak cildin rahatlamasını sağlayın.
Alevlenme devirlerinde günde 1-2 sefer banyo yaptırın: Daima yıkanmak cildin su kaybını engelleyen doğal lipid katmanını zedeliyor, bunun sonucunda cilt kurumaya başlıyor. Bu yüzden çoklukla ekzeması olan hastaların az banyo yapması öneriliyor. Meğer sanılanın bilakis banyo sıklığını azaltmak çocuğun rahatsızlığını artırıyor. Bilhassa alevlenme periyotlarında çocuğunuzu ılık suyla günde 1-2 defa yıkayın. Banyo yaptırırken cildin tahriş olmaması için kese ve liften kaçının ve fazla ölçüde sabun kullanmayın. Cilt pH’sına uygun, nemlendirme özelliği bulunan temizleyicileri tercih edin. Banyonun akabinde birinci 5 dakika içinde bedenine nemlendiricileri sürmeyi de ihmal etmeyin.
Cildine sık sık nemlendirici krem sürün: Cildin olağan görünmesi ve yumuşak hissedilebilmesi için su içeriğinin yüzde 10’unun üzerinde olması gerekiyor. Lakin cildin esnekliği ve bütünlüğünün korunmasında büyük rol oynayan suyun ölçüsündeki azalmalar cilt işlevlerinin bozulmasına neden oluyor. Bu yüzden bebeğinizin cildine banyo sonrasında 5 dakika içinde nemlendirici sürün. Kullandığınız nemlendiricinin alerjik casuslar örneğin boya ve parfüm içermemesine de dikkat edin.
Balık, soya ve yerfıstığı yedirmeyin, yumurta ve sütün ekzemasını artırıp artırmadığını gözlemleyin: Bilhassa bebek ve küçük çocuklarda cilt lezyonlarının alevlenmesinden besin olarak; yumurta, bilhassa de yumurtanın akı, süt, yer fıstığı, balık, soya ve buğday sorumlu tutuluyor. Besinlerde bulunan gözetici ve renklendiricileri üzere katkı hususları de alerjiden sorumlu olabiliyor. Çocuğunuza bu besinleri mümkün olduğunca yedirmeyin. Süt ve yumurta çocuğun gelişiminde değerli besinler olduğu için bu besinleri yedirdiğinizde ekzemasının alevlenip alevlenmediğini denetim edin. Yumurtanın uygun pişmiş olması alerji mümkünlüğünü düşürmektedir. Birinci 3 aylık devirde yalnızca anne sütüyle beslemek de ekzemada hami oluyor.
Ev tozu akarlarını yok edin: Konut tozu akarları en kıymetli aeroallerjenleri oluşturuyor. Bilhassa yatak odası başta olmak üzere konutun başka kısımlarında halı kullanmayın, şayet varsa bunları en az haftada 2 kere tercihan akarlara yönelik filtresi olan elektrik süpürgesiyle temizleyin. Çocuğunuza pelüş oyuncaklar almayın, ısrar ediyorsa bunları her hafta yıkamaya itina gösterin.
Odaları sık sık havalandırın: Mesken tozu akarlarını minimuma indirmek için konutunuzun odalarını her gün sık sık havalandırmaya ihtimam gösterin.
Çarşaf, yorgan ve yastık kılıflarını 60 derecede yıkayın: Yatak gruplarında, alerjiye yol açabilecek ve akar ismini verdiğimiz çok sayıda canlılar bulanabiliyor. Akarlar ile gayret etmek için yatağını sık sık havalandırın ve yatak ekiplerini haftada en az bir defa en az 60 derecede yıkayın.
Kedi ve köpek üzere mesken hayvanlarından uzak tutun: Çocuk atopik dermatit tanısı aldıktan sonra konuta kedi, köpek ve kuş üzere mesken hayvanları almayın ve çocuğunuzun dışarıda da bu hayvanlarla temasını azaltın.
Ders çalışması konusunda baskıcı tavır sergilemeyin: Zira gerilim oluşturan olaylar atopik dermatitin seyrini makûs tarafta etkiliyor. O denli ki lokalize bir inflamasyon bir gece içinde bile tüm bedene yayılabiliyor. Bu yüzden çocuğunuza ders çalışması konusunda çok baskı yapmaktan kaçının.
Kıyafetleri yüzde 100 pamuklu olsun: Pamuklu ve terlemeye yol açmayan, sıkı olmayan giysileri tercih edin. Çocuğunuzun yatak gruplarını ve kıyafetlerinin yün olmamasına dikkat edin. Zira yünlü kıyafetler ve yatak odası eserleri kaşıntıyı artıran en kıymetli etkenlerden birisidir.
Sabun, deterjan ve yumuşatıcı ile temas ettirmeyin: Alerjik tepkiye yol açacağı için çocuğunuzun sabun, deterjan ve başka kimyasal hususlarla temas etmesini önleyin. Giyeceklerini yıkarken yumuşatıcı kullanmayın ve yeni aldığınız kıyafetleri kesinlikle yıkadıktan sonra giydirin.