Saçlar ve tırnaklar kemik iliğinden sonra vücudumuzda en süratli gelişen dokulardır. Saçları üreten saç kökleri ve saçlı deri bu ağır biyolojik aktivitesi için kaloriye, proteinlere, eser element ve vitaminlere ve kısaca gerçek beslenmeye muhtaçlık duymaktadır.
Saç dökülmesine neden olacak eksiklikler, yanlış beslenme durumlarında, sindirim sisteminden yetersiz emilimlerde, alkolizm, kanser tedavileri, organ yetmezlikleri ve kronik hastalıkların varlığında gelişmektedir. Rastgele bir eksikliğe bağlı saç dökülmeleri yada saçın niteliğindeki değişimler çabucak ortaya çıkmaz. Bu nedenle 3-4 aylık beslenme alışkanlıkları ve genel sistem gözden geçirilmelidir.
Saçların sağlıklı olmasında besinlerin rolünden bahsedildiğinde, ağır bir bilgi kirliliği ve yanlış inanışların olduğunu görmekteyiz. Bir çok eserin gereksiz yere tüketildiğini fayda sağlamadıkları üzere beden istikrarını bozarak ziyanlı olabileceklerini biliyoruz.
Her şeyden evvel saçlar ve saçlı derinin de suya gereksiniminin olduğunu söylemek gerekecek ve bu nedenle günlük 8 bardak su tüketilmesinin bedenimize ve saçlarımıza güzel gelebileceğini ifade etmeliyiz.
Kıl kökleri yüksek bölünme suratını idame ettirebilmek için güce gereksinim duyar. Bu enerjiyi yüklü olarak karbohidratlardan sağlar. Düşük kalorili diyet alındığında saçlar incelir, kolay kırılır, yoğunluğu azalmış olarak görülür.
Saçların yapısının %80’nini keratin isimli protein oluşturur. Eksik protein alımında saçlar matlaşır, elastikiyetini kaybeder ve kolay kolay dökülür. Beslenmede protein ette, balıkta, süt, peynir ve yoğurt ile soyada bulunmaktadır.
Saçlarda yüksek biyosentez ortamı demirin kâfi oranlarda gerekliliğini doğurmaktadır. Kanda oksijeni taşıyan hemoglobin üretimi için gerekli olan demirin kanadan daha ağır kullanıldığı anatomik ünite kıl follikülleridir. Münasebetiyle demir eksikliğinde kanda anemi görülmeden çok evvel saçlarda dökülme görülebilir. Demir eksikliği olan her bireyde saç dökülmesi görülmese de, genetik olarak yatkın şahıslarda, demir depolarının boşalmasının, saçların dökülmesine neden olduğu kabul edilmektedir. Hasebiyle saç dökülmelerinde, demir depolarının istenilen seviyelere getirilmesi önerilmektedir.
Saç sıhhati için değerli olan bakır kanda hemoglobin yapısına katılmaktadır. Eksikliği beslenmeden daha çok genetik bir sorun yada diyette fazla çinko alınmasından kaynaklanmaktadır. (Fazla çinko bakırın emilimini azaltmaktadır. ) Bakır sakatatlarda, deniz eserlerinde, tohumlarda ve fındıkta bulunmaktadır.
Saçların %80’nini oluşturan keratinin karakteristik özelliği içerdiği yüksek orandaki sülfürdür. Bu sülfür, sistin aminoasidi kaynaklıdır. Sistin sisteinden ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle sistein kullanımının saç gelişiminde olumlu tesirleri gösterilmiştir. Sistin, B kompleks vitaminleriyle birlikte alındığında, saç kalitesinde, saçın dayanıklılığında artış görülmeltedir. Vitamin B6’nın, sistinin kıl hücrelerine girişine yardımcı olduğu bilinmektedir.
L-lizin saç gelişiminde kıymetli olabilecek öteki bir esansiyel aminoasittir. L-lizin alımı çabucak büsbütün et, balık, yumurta ile hudutlu olduğundan, bu yiyeceklerin eksik tüketiminde (ör. vejeteryanlar), saç gelişiminde sorun olabileceği, saçtaki lizin depolarının öteki organlara aktarılacağı düşünülmektedir. Bu aminoasitin çinko ve demir kullanımı için gerekli olduğu kabul edilmektedir.
Vitamin B6, B12 ve Folik asit eksikliklerinde folliküllerin yetersiz beslenmesi ile dökülme ve saçların yavaş uzamaları ortaya çıkmaktadır.
Erişkinlerde günlük olarak Vit. B6 2 mg alınmalıdır. Vit. B6 dan varlıklı olan besinler aslında proteinden de zengindir ve bunlar; tavuk, balık, domuz eti, karaciğer, böbrek, soyada bulunmaktadır. Bunlar dışında tahıllar, pirinç ve fındıkta da az oranlarda bulunmaktadır. Vit B12 erişkinlerde günlük alımı 6 mikro g dır. B12 vit daha çok hayvansal besinlerde et, balık, yumurta ve sütte bulunmaktadır. Folik asit erişkinlerde 400 micro g günlük alınmalıdır. Yapraklı bitkiler, portakal suyu, avakado, pancar, brokoli, karaciğer, tahıllarda bulunmaktadır.
Biyotin
Biotin, H vitamini, Vitamin B 7. Biyotin eksiklğinde saç dökülmesi geliştiği gösterilmiştir. Barsak bakterileri de biyotin ürettiğinden, biyotinin sonradan eksikliği azdır.Çiğ yumurtayı sıklıkla tüketenlerde görülebilir. Yumurta içindeki avidin, biyotini bağlar ve emilimini maniler. Pişen yumurtada avidin denatüre olur.Antibiyotiklerin uzun kullanımında bağırsak flora bozulursa, uzun müddetli damar yolu ile beslenenlerde, biyotinden yoksul mamayla beslenen bebeklerde, alkolizmde biyotin eksikliği görülebilir. Yiyeceklerden yumurtada, karaciğerde, mantarda ve yeşilliklerde bulunmaktadır.
Dışarıdan alınması gereke C vitamini kollajen sentezi ve keratin liflerinin çarpraz bağlanmasında kıymetlidir. Eksikliğinde erişkinlerde kıllarla ilgili belirtileri; saçlarda kırılma, çatallaşma, tirbüşon saçlar ve cansız kıllardır. Erişkinlerde günlük alınımı 60 mili gr dır. Sigara içenlerde bu iki katı olmalıdır. Meyva ve sularında, kavunda, biberde, koyu renkli yapraklı bitkilerde patateste, domateste bulunmaktadır.
Selenyum, antioksidan sisteminin değerli bir üyesi olan esansiyel bir eser elementtir. Olağan koşullarda eksikliği görülmez. Lakin uzun müddet damar yolu ile beslenenlerde ya da toprağın selenyumdan yoksul olduğu bölgelerde selenyum eksikliği görülebilir. Saç dökülmesi, saçlı deride beyazlık yapmaktadır. Selenyumun yüksek dozlar kullanımının toksik olabileceği unutulmamalıdır. Bu toksik tesiri saç dökebilmektedir.