“Kişinin kendiyle ilgili yanlış inançlarını düzeltebilirsek bu inançların meydana getirdiği aşırı/abartılı sonuçları azaltabiliriz.”
Aaron Beck
BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ NEDİR NASIL GELİŞTİ?
Bilişsel Davranışçı Terapi, günlük ömürde karşılaştığımız problemlerle baş edebilmemizde ne hissettiğimizin ya da nasıl bir davranış örüntüsü geliştireceğimizin kökenini düşünlerin oluşturduğunu vurgulayan bir terapi biçimidir. Kuram ‘şimdi ve burada’ unsuruna odaklanmaktadır.
Dr. Beck, hastalarını dinlerken orta sıra iki niyet akışı bildirdiklerinin farkına varmıştır. Bunlar; süratli çağrışım cümleleri ve kendilerini kıymetlendirme kanıları. Örneğin; bir bayan cinsel bahislerde detaylı açıklamalarda bulunmuş daha sonra kaygılı hissettiğini söylemiştir. Ardından kendisinin Dr. Beck’i sıkacağından tasa ettiğini lisana getirmiştir.
Diğer hastalarına sorduğu sorulardan elde ettiği bilgiler ışığında Dr. Beck bu durumu şöyle yorumlamıştır. Hastaların “otomatik olumsuz düşünceler” deyimlediğini ve bu niyetlerin hislerini yakından etkilediğini fark etmiştir.
Gerçek dışı bu kanılar üzerine 1960 yılı başında bilhassa depresyona yönelik mevcut problemleri çözmeye, fonksiyonsuz fikir ve davranışları değiştirmeyi amaçlayan bu psikoterapi formunu geliştirmiştir.
ARAŞTIRMALAR NE DİYOR?
1977 yılında Dr. Beck Pennsylvania Üniversitesi psikiyatristleriyle birlikte bu tedavi formülünü kullanmaya başlamışlardır. Bu çalışma bilişsel tedavinin aktifliği üzerine hem fikir olmalarına neden olmuştur.Depresif hastalardan oluşan denetimli bir küme üzeine yapılan çalışmada terapinin yaygın bir antidepresan olan imipramin üzere tesirli olduğu ortaya konulmuştur.
TEDAVİYE GENEL BAKIŞ
Danışanların düşünce içerikleri otomatik düşünceler, orta inançlar ve temel inançlar yahut uyumsuz ‘şemalar’ olmak üzere üç düzeyde değerlendirilmektedir (Newman, 2012). Otomatik düşünceler tipik olarak kendiliğinden ortaya çıkmaktadır, ekseriyetle kısa ve değişkendir, bir düşünce yahut imaj biçimini almaktadır ve üzerinde düşünmeden yahut değerlendirme olmadan doğru olarak kabul edilmektedir (Beck, 1963). Orta inançlar, daha derin bir düşünce içeriği düzeyindedir, çoklukla bilişsel üçlü ile ilgili koşullu varsayımlar/inançlar/kurallar biçimindedir (Newman, 2012). Temel inançlar,çocukluğumuzda büyürken yaşadığımız tecrübelere dayanarak oluşan kendimiz, başka beşerler ve dünya hakkındaki inançlardır.
BDT danışanların işlevsel olmayan inançlarını tanımlamaya ve onları daha işlevsel ve olumlu düşüncelerle değiştirmelerine yardımcı olmaktadır (Dobson, 2010).
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ekolüne sahip terapist, danışanında duygusal ve davranışsal değişiklikler oluşturmak için danışanın düşünme ve inanç sisteminde bilişsel müdahalelerde bulunur.Bazı otomatik niyetler hakikat olsa da birçoğu gerçeğin sırf küçük bir kısmına sahiptir. Fikirlerde yanlışlar;
Duygusal Muhakeme: Düşündüğünüz kimi şeyler yanlışsız olmak zorundadır. Zira niyetinizin çok güçlü olduğunu hissedersiniz, gerçeği yok sayarsınız. Örnek: İş yerinde birçok şeyi gerçek yaptığımı biliyorum lakin hala kendimi başarısız hissediyorum.
“Felaketleştirme: Muhtemel diğer sonuçları görmeksizin en kötüyü düşünmek, felaket dolu sonuçlar beklemektir. “Ağaçtan bir fındık başına düşer, gökten taş yağıyor zanneder.” Örnek:patronum bana bağırdı, beni kovmayı düşünüyor, hiçbir işi düzgün yapamıyorum.
“Zihin Okuma: Diğer insanların düşüncelerini bildiğimiz ve diğerlerinin de bizim ne düşündüğümüzü bildiği inancıdır. “ Bunu ona söylememe gerek yok, o biliyordur” düşüncesi çok yaygın bir düşüncedir. Çok hayal kırıklığına yol açar.
“Kişiselleştirme: Kimi beşerler her şeyi üstüne alırlar. Diğer insanların kendini kötü hissetmesine, hatta kötü havayı bile”. Bunun sonucunda kendilerini ya çok kızgın ya da çok suçlu hissederler”.
BDT HANGİ SIKINTILAR İÇİN KULLANILIR?
BDT, depresyon,travma sonrası gerilim bozukluğu, yeme bozukluğu, anksiyete,takıntılar,sosyal fobi, öfke denetimi, uyku bozuklukları gibi ruh sıhhati problemlerinde kullanılan bir tedavi biçimidir.
