Çocuklar bebeklik periyottan itibaren öğrenmeyi birinci olarak izleyerek gerçekleştirir. İzleyerek öğrenen bir çocuk gözlemlediklerini fizikî uygunluğuna bakmaksızın denemek ister. İşte bu nokta da gelişen merak hissiyle bir arada konut kazaları beraberinde gelebilir. Çocuğun merak hissini hasebiyle öğrenmeyi engellemeden nasıl denetim altına alabilir çocuğunuzu mesken kazalarından koruyabilirsiniz.
Öğrenmeye birinci adım; MERAK!
“Merak duygusu gelişimin sağlıklı olduğunun göstergesidir.”
Merak duygusu, çocuk gelişiminde kıymetli bir noktadadır. Merak duygusu keşfederek öğrenmenin temelidir. Sağlıklı gelişimin bir modülü olan merak duygusu bebeklik devrinden itibaren kendini göstermeye başlar. Hayatın birinci yıllarında bebekler her bulduğu objeyi ağzına götürür ve birçok vakit bebeğin acıktığını ve veyahut beslendiği halde doymadığını ebeveynler düşünebilir.
Halbuki bebekler de merak hissinden ötürü objeleri ağızlarına götürerek, çevreyi tanıma isteklerinden keşfetmek hissinden kaynaklanmaktadır. Zira bu periyotta ağız, bebekler için çok kıymetli bir organdır ve dış dünyayı bu organları sayesinde keşfetmeye çalışırlar.
Okul öncesi devirde merak duygusu en fazla kendini hissettirdiği bir periyottur. 3-6 yaş sonunu kapsamaktadır. Çocuğun el, kol ve bacaklarını istikrarlı bir halde kullanabildiği ve denetim ettiği bu periyotta çocukların birinci yaptıkları keşif uzunluklarının yetiştiği yerlere uzanmak olmaktadır. Evvelce eliyle işaret ederek istediği bir objeyi alamama ihtimali varken bu periyot içerisinde gelişen kaba motor ve ince motor kaslarıyla desteklenen merak duygusu artık eliyle göstermek yerine kendi imkanlarıyla ulaşarak merakını giderebilir.
Evin içerisinde keşfedilmeyi bekleyen o kadar çok şey vardır ki; çocuk meskenin içerisinde daima oradan oraya koşup; konuşma maharetiyle birlikte de ebeveynlerine sorular sorarak keşfetme sürecinde en üst noktaya ulaşır.
Ne kadar yaramaz ve hareketli bir çocuk etiketlemesi yapmadan evvel bu durumun tahminen de merak ve keşfetme hissinin giderilmesi olduğunun farkında olunması gerekmektedir.
Mesela çocuk, oyuncak otomobiline ziyan vermek için arabasının tekerleğini çıkarmış değil; tekerleklerini çıkardığı vakit ne olduğunu görmek istediği için oyuncağını bozmuş olabilir. Veya bazen ebeveynlerin çocuklarının çok soru sormasından ettiği şikâyet bir merak ve keşfetme formülü olabilir. Çocukların merak hislerini gösterme halleri de her çocuk üzere özel ve farklıdır.
Merak duygusu hayatın her periyodunda vardır. Okul periyodunda çocuğun ilgi duyduğu derste daha başarılı olmasının nedenlerinden biri de budur; merak ettiği için öğrenmeye istekli olmasıdır. Çocuğun ilgi ve yeteneklerine merak ve keşfetmeye istekli olduğu noktalarda daha başarılı sonuçlar elde etmesini sağlamaktadır.
Çocuklarda merak duygusu nasıl gelişir?
“Merak hissinin dozunda ve denetimli olması sağlanmalıdır.”
Ebeveynlerin çocukların merak hissini desteklemesi ya da engellemeleri, çocuğun merak hissinin artmasında yahut azalmasında epeyce tesirli bir belirleyicidir. Ebeveynlerin çocuğun merakını söndürmemeleri ve küçümsememesi gerekmektedir. Lakin, desteklemenin yanında merak hissinde bir istikrar de gözetmelidirler.
Merakın söndürülmemesi gerektiği üzere, aşırısına da yol açılmaması gerekir. Çocuğun merak hissinin dozunda ve denetimli olması sağlanmalıdır. Konut içerisi çocuğun keşfetme devrinde yaşanacak mümkün kazalara karşı ona nazaran ayarlanması merak hissinin denetimli olmasına tahlil olarak önerilebilir. Merak hissinin dozunda ve denetimli olması daima bir biçimde dokunmamaları ve yapmamaları konusunda daima uyarılması değildir .
Ev ortamında merak duygusu nasıl denetim edilmelidir?
Öncelikle mesken ortamında çocuğun keşfetme devrinde tehlike ve ziyan verebilecek nesneler/ eşyalar ortadan kaldırılmalıdır. Mesken ortamı çocuğun gelişim devri göz önüne alınarak daha inançlı hale getirilmelidir. Çocuk yalnızca merak ediyor diye bıçağı almasına ya da prizi merak ediyor diye prizle oynamasına müsaade verilmemelidir. Bilhassa yeni yürümeye başlayan çocuklar için tehlikeli eşyalar ulaşamayacağı yerlere koymasında yarar vardır.
Çocuğun merak hissini daima tehlikelerden sakınmaya alternatif olarak mesela çocuğun ulaşabileceği yerlere çocuğa uygun eşyalar koyabilirsiniz. Çocuğa ziyan vermeyecek keşfetme hissini destekleyecek halde mesken ortamını düzenlemeniz denetimli keşifte kıymetli bir konudur.
Peki ancak ortadan kaldırma ya da yerini değiştirme imkanı olmayan durumlarda ne yapılmalıdır?
Ortadan kaldırma ya da yerini değiştirme imkanı olmayan durumlarda ise çocuğun tehlikeli olduğunu anlamasına yardımcı olabilecek tabirler kullanılmalıdır. Ebeveynler genelde ‘hayırrrrr’ diyerek çocuğa tehlikeleri anlatmaya çalışır. Ama çocuğun ‘hayır’ sözünü duyması bir anlık duraksamasına; daima duyması ise hem hayır’ın tesirliliğini yitirmesine, hem de bu söze reaksiyon geliştirmesine neden olabilmektedir. Hayır’ların çok olması ebeveyn çocuk bağındaki sorunları ortaya çıkarmaktadır.
Tehlikeli ve ziyanlı durumlara için ‘hayır’ sözünü kullanmak yerine çocuğun anlayabileceği sözlerle anlatılması ve çocuğun dikkatini farklı tarafa çevirmek olmalıdır. Bilhassa küçük yaştaki çocukların dikkatini farklı istikamete çevirmek daha kolaydır. Çocuk tehlikeli bir objeye yöneldiği vakit ebeveyni farklı bir davranışa ya da objeye yönlendirerek ilgisini dağıtabilir.
Çocuğunuza tehlikeleri anlatabilirsiniz. Neden müsaade etmediğinizi çocuğunuzun anlayabileceği sözlerle tabirlerle çocuğa anlatmak vakitle çocuğun tehlikelere karşı daha dikkatli olmasını sağlayacaktır. Lakin daima ‘yapma/hayır/dur’ denilerek engellenen çocuk merak hissini bastıracak ve yasaklar daha cazip hale geleceği
için ebeveyninin gözünün içine baka baka ya da gizlice yapma ihtimali artacaktır. Zira neden tehlikeli olduğunu sorusunun yanıtını alamamıştır çocuk ve öğrenmenin tek yolu denemektir.
Çocuklarda merak duygusu nasıl gelişir?
Çocuğun merak hissini nasıl geliştirebiliriz?
Merak duygusu her yaşta çok değerlidir. Merak çocukların daha süratli öğrenmesini, tahlil odaklı olmalarını, empati yeteneklerinin gelişmesini ve etraflarına karşı daha şuurlu bireyler olmasını sağlamaktadır. Soru sormak merak hissinin bir aracıdır. Birinci adım sorular karşısında sabırlı olmak ve bilmediğinizi hissettiğiniz vakit çocuğunuzu geçiştirirerek değil birlikte araştıralım mı diye teklif ederek merak hissini desteklemelisiniz.
Merak duygusu okula başlayınca ne de olsa giderilir diyerek düşünmeyin. Çocuğunuzun öğrenmesini keşfetmesini erteleyip bir kalıba sokmayın. Küçük yaşta merak hissini birlikte keşfetmenin destekleyin. Örneğin, tabiat gezisi, akvaryum gezisi, hayvanat bahçesi gezisi ile çocuğunuzun tabiata dair sorularını alternatiflerle bir arada keşfedin.
“Çocuk büyütürken meskeni pak tutmak, kar hala yağarken kapının önünü temizlemek üzeredir. Phyllis Diller”
Ev dağılacak ve pislenecek diye çocuğunuzu daima engellemeyin. Yalnızca sonları çerçevesinde çocuğunuza bir şeyleri yapması için müsaade verin. İnce motor yahut kaba motor marifetlerinin tam gelişmemiş olmasından kaynaklı sakarlıklarını çocuğunuzu küçümseyecek ve özgüvenini zedeleyecek biçimde reaksiyon vermeyin.
Çocuklar ebeveynlerinin aynasıdır. Sizlerin de meraklı olması ve merakınızı gidermek için araştırma yapmanız çocuğunuzun gelişimi için değerli bir ayrıntıdır.
Sağlıklı bir irtibat çocuğunuzun her gelişim basamağında çok değerlidir. Anne karnında başlayan irtibat çocuğunuzun her devrinde devam etmelidir; bu çocuğunuzun kendini daha inançta hissettirecektir.
Çocuğunuzu ertelemeyin; anlayabileceği sözlerle çocuğunuzla konuşun, çocuğunuzu geçiştirmeyin ve bu ne saçma sorular ne kadar meraklısın üzere kendini berbat hissedeceği sözler kullanmayın. Sağlıklı bir bağlantı sağlıklı ebeveyn bağlantısının temelidir.