Ortak kullanılan şallardan, kabindeki kıyafetlerden bile bulaşıyor!
Geçmek bilmeyen kaşıntıların sebebi birden fazla vakit alerjiler olarak görülür. En son akla gelen ise beşerden beşere temas yoluyla çarçabuk bulaşan uyuz olur. Halbuki uyuzun bulaşması o kadar kolay ki… Uzmanlar kafe ve restoranlarda üşüyünce sıkı sıkı sarıldığımız ortak şallar konusunda dahi ihtarlarda bulunuyor.
Küçük akarların neden olduğu bir cilt rahatsızlığı olan uyuz, bedenin çeşitli yerlerinde döküntülere sebep olur. Ekseriyetle parmak ortalarından başlayarak bedenin başka bölgelerine yayılan bu döküntüler bir mühlet sonra dayanılmaz kaşıntılara dönüşür.
Uyuz hadiselerinde pandemi sonrası büyük artış yaşanmaya devam ediyor.
-
Bir kişi neden uyuz olur ve uyuz nasıl bulaşır?
-
Ortak kullanılan alanlardan uyuz bulaşır mı?
-
Mağazalarda denenen kıyafetlerden, kafelerdeki şallardan da bulaşır mı?
-
Neden pandemi periyodunda uyuz hadiseleri arttı?
Tüm bu sorular ve daha fazlasını Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi Başhekimi ve deri ve zührevi hastalıklar uzmanı Prof. Dr. Zekayi Kutlubay, Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Sedat Akdeniz, Dermatoloji Uzmanı Dr. Ayşe Ferzan Aytuğ’a sorduk.
EN AZ 15 DAKİKALIK TEMAS GEREKİR
‘Hominis’ isimli akar tipinin neden olduğu bir parazit hastalığı olan uyuzun bilhassa el parmak ortaları, el bileği, koltuk altı, karın olmak üzere tüm bedende ağır kaşıntıya sebep olduğunu söyleyen Prof. Dr. Zekayi Kutlubay, “Uyuzda gece artan kaşıntılar yaşanır. Bu ağır kaşıntıya bağlı deride döküntü ve yaralar görülebilir. Ekseriyetle hasta olan biriyle direkt ve yakın temas ile bulaşır. Bireyden şahsa bulaşması için ekseriyetle en az 15-20 dakikalık bir direkt temas kaide. Uyuzlu bir kişinin yatağında yatmak, giysilerini yıkamadan kullanmak ile de bulaşabilir” tabirlerini kullandı.
KAŞINTILAR UYKUDAN UYANDIRIR
Sık sık alerji ile karıştırılan uyuzu nasıl ayırt edebileceğimizi sorduğumuz Prof. Dr. Kutlubay, “Alerjik kaşıntılar ekseriyetle neden olan faktörden sonra görülürken uyuzda kaşıntı bilhassa geceleri görülür ve uykudan uyandırır. Alerjik kaşıntı genelde ailede öteki bireylerde görülmezken; uyuzda kaşıntı öbür aile fertlerinde de görülür” dedi.
PANDEMİ HADİSELERİ DA ETKİLEDİ
Pandemi periyodunda uyuz olaylarında artış gözlemlendiğini belirten Prof. Dr. Kutlubay, sebebini şu formda açıkladı:“Evde karantina nedeniyle bilhassa kalabalık ailelerde temasın artması ve koronavirüs nedeniyle hastaların hastaneye müracaatta gecikmesi uyuz olaylarında yaklaşık 2-3 katlık bir artışa neden oldu. Artışın bir nedeni de kullanılan ilaçlara direncin gelişmesi. Direnç nedeniyle tedaviler gecikmekte, mühlet uzamakta ve bulaşma da artmakta.”
Prof. Dr. Akdeniz ise pratik uygulamada uyuz olaylarının artmış olduğunu fakat pandemi devrinde epidemiyolojik çalışmalar yapılamadığını söz etti.
“Yapılacak çalışma bilgileri ile artış oranlarını net olarak öğrenebiliriz. Uyuz artış nedenleri ortasında toplumsal ömür şartlarının olumsuzluğu, göçler, kalabalık ömür alanları değerli etkenler. Ülkemizde bunu destekleyen göçlerin yaşanmış olması uyuz olgularının artışında rol almış olabilir. Küresel ısınma ise tüm dünyada ve ülkemizde olguların artışındaki değerli etkenler ortasında yer alıyor.”
ORTAK ŞAL KULLANIMIYLA BİLE BULAŞABİLİR
Prof. Dr. Kutlubay, uyuzun beşere zarurî bir parazit olduğunu söyleyerek, ortak şal kullanımıyla geçme ihtimalinin olduğunu vurguladı.
“Uyuz akarları, dış ortamda en fazla 3-4 gün canlı kalabilir. Havalandırmakla uyuz paraziti çabucak ölmez. Bu tıp kıyafetler ya 60 derecede yıkanmalı ya da ağzı kapalı bir poşette 7 gün bekletilmeli. Lakin bu halde parazitler ölebilir.”
Prof. Dr. Akdeniz, uyuzun temel olarak yakın deri teması ile bulaşacağını vurgulayarak, birebir yatağı paylaşma yahut uyuz olan birinin yatağında uyumak, daha az sıklıkta ortak kullanılan giysi ve havlularla bulaşabileceğine dikkat çekti.
“Cinsel temas ile uyuzun bulaşmasına da sık rastlanır. Lakin örneğin uyuz paraziti taşıyan biriyle kısa müddetli kolumuzun temas etmesi ile uyuz bulaşması pek muhtemel değil, daha uzun periyodik temaslar gerekir. Lakin çok parazitli uyuz tiplerinden biri olan Norveç uyuzunda kısa vadeli temaslar bile bulaşmasına neden olabilir.”
PARAZİT SAYISI MİLYONLARI BULUR
Zaman vakit duysak bile ayrımını pek yapamadığımız kabuklu uyuzu sorduğumuz Prof. Dr. Kutlubay, “Norveç uyuzu olarak da bilinen kabuklu uyuz, bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda ortaya çıkan yaygın kabuklu yaralarla seyreden uyuz cinsi. Kabuklu uyuzda kaşıntı az olduğu ya da hiç olmadığı için parazit sayısı artar. Olağan bir uyuzlu bireyde parazit sayısı 12 civarında olur. Ama kabuklu uyuzda parazit sayısı milyonları bulur” dedi.
UZUN SÜREN SEYAHATLERDE RİSK BÜYÜK
‘Biz farkında olmadan mağazada denediğimiz kıyafetten yahut otobüste oturduğumuz koltuk bile bir risk sayılabilir mi?’ sorusunu yönelttiğimiz uzmanların yanıtı ‘Evet’ oldu.
Uyuz paraziti taşıyan birinin kısa periyodik denediği kıyafetlerden, kullandığı şallardan düşük mümkünlük da olsa bulaşma ihtimali olduğunu belirten Prof. Dr. Akdeniz, “Eğer çok fazla parazit taşıyan biriyse bu mümkünlük daha da artar. Toplu taşımada oturduğumuz koltuklar ve tutunduğumuz yüzeylerden de uyuz bulaşabilir. Bu da düşük bir mümkünlük lakin uyuz paraziti taşıyan kişinin saatler süren yolcuğu sonrası kullandığı koltuk bulaştırıcılık açısından hayli riskli hal alır” dedi.
BULAŞI ÖNLEMEK HAYLİ GÜÇ
Evde hastalığı geçiren biri varsa başka aile üyelerinin korunması hayli güç. Korunmanın birinci formülünün yakın temastan kaçınmak olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Kutlubay, “Uyuz olan bireyle birebir kıyafetleri giymemek, birebir yatakta yatmamak, birebir ferdî eşyaları kullanmamak gerekir. Uyuz Hastalığı geçiren bireyle birebir konutta kalan hastalara tedbir olarak uyuz tedavisi verilmesi gerekir. Kesinlikle kaşıntı olsun yahut olmasın meskendeki herkes ilaç kullanmalı” tabirlerini kullandı.
AYNI KAFEDE HER GÜN BULUŞAN 10 KİŞİLİK ARKADAŞ KÜMESİ UYUZ OLDU
Dr. Aytuğ ise hastanede incelediği olaylardan bir örnek verdi. Birebir kafede her gün toplanan 10 kişilik bir arkadaş kümesinin her birinde uyuz hadisesi saptandığını söyleyen Aytuğ, “Aşırı kalabalık hayat şartları, bir arada uyumak, kıyafet ve havlu paylaşımı, sıhhatsiz hijyen şartları uyuz salgını için değerli risk faktörleri olarak bilinir. Ortak kullanılan sıcak ve kapalı toplu alanlar, spor salonları, kafeler, hoşluk salonları, okullar hastaneler, toplu taşımalar, kaplıcaların kıymetli bulaş alanları olduğunu” belirtti.
KOLONYA VE DEZENFEKTAN DA YARAR ETMİYOR
Prof. Dr. Akdeniz, genel hijyen kurallarına uymanın bulaşıcılığı önlemede tesirli olduğunu söyleyerek, kolonya ve gibisi alkol bazlı antiseptiklerin uyuz parazitini etkilemediğinin altını çizdi.
Her türlü bulaşıcı hastalıktan en kıymetli korunma prosedürü en az 20 saniye el yıkama alışkanlığı olduğunu belirten Dr. Aytuğ, “Aşırı dezenfektan yahut kolonya kullanımı deri bariyerini bozarak her türlü mikrobun kolay kolay derimize girmesine neden olur. Uyuz enfeksiyonunda tedbir almak kadar, erken teşhis ve tedavinin de kıymetli olduğunu” aktardı.
HAYVANDAN BEŞERE BULAŞ OLMAZ
Prof. Dr. Kutlubay, insanlardaki ve hayvanlardaki uyuzun farklı olduğunu belirtti ve sanılanın bilakis kedi ve köpek üzere hayvanlardan beşere bulaşmayacağını söyledi.
Bazıları, uyuzu yanlış bir halde hijyen eksikliği ile ilişkilendirir. Parazit akar derinin derin katmanlarında yaşadığı ve bu nedenle yıkanamadığı için paklık uyuz hastalığını önlemez. Yani uyuz olması bir kişinin kirli olduğu manasına gelmez. Bunun yerine enfeksiyona yakalanmış biriyle yahut bir şeyle yakın temas halinde olduğu manasına gelir.
TEDAVİ EDİLSE DE KAŞINTI SÜREBİLİR
Uyuz için krem ve losyon tedavilerinin olduğunu söyleyen Prof. Dr. Kutlubay, tedavinin çoklukla iki hafta sürdüğünü belirtti.
“Belli aralık ve sıklıkta tekrarlanması gerekebilir. Aile, partner, arkadaş tedavisi koşuldur. Dirençli olaylarda ise ağız yoluyla alınan ilaçlar kullanılabilir. Akar ölmesine karşın bedende kaşıntı daha uzun müddet devam edebilir. Kaşıntı her vakit hastalığın devam ettiğini göstermez.”
