Ekzema:
Ekzema, eski Grekçe bir söz olan “ekzein”den köken almaktadır. Söz manası ise kabarma, köpürme olarak tanımlanır ve ekzemadaki ödem ve sulantıyı söz eder.
Ekzemalar bedenin her yerinde görülebilir. Fakat cildin en fazla kuruyan, travmaya maruz kalan bölgelerini yani elleri daha fazla etkilemektedir.
Kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülen el ekzemaları, tedavi edilmediği takdirde ise ömür standardını çok düşüren bir problemdir. . Bu nedenle oluşabilecek atakların önüne geçebilmek için cildin kesinlikle çok âlâ nemlendirilmesi gerekmektedir.
Klinik olarak el ekzemalarının 7 farklı tipi bulunur ve bunların görülme sıklıkları da değişkenlik göstermektedir. Lakin en sık görüleni kronik irritan el ekzemaları olarak tanımlanan “ev hanımı tipi” ekzemalardır.
KRONİK İRRİTAN EL EKZEMALARI
Daha çok mesken hanımlarını etkileyen “kronik irritan el ekzemaları”, isminden da anlaşılacağı üzere toksik bir tepkidir. Kronik irritan el ekzemalarınınoluşumunda birçok faktör rol oynamaktadır. Konut bayanlarında çoklukla aşırı su, detarjan ve başka tahriş edici unsurlarla temas bu ekzemaların oluşumunda en kıymetli etkendir. Bu casuslara kronik olarak maruz kalma ve fizikî travmalar irritan el ekzemalarının oluşmasında değerli rol oynamaktadır.
Bunun yanında kuaförler, diş teknisyenleri, kasaplar, inşaat çalışanları, hemşireler, ressamlar ve sıhhat işçisi de el ekzemaları tarafından risk altındaki toplumu oluşturmaktadır. Bu tip ekzemalar ekseriyetle parmak ortalarından başlayarak elin üst kısımlarına, avuç içlerine yanlışsız yayılan bir tablo halinde kendini gösterir.Lezyonlar iki elde tıpkı şidette olmaz. Ekseriyetle dominant olarak kullanılan el daha fazla etkilenir.
Klinik olarak ellerde kızarıklık, sıvı toplanması üzere akut değişiklikler yahut deride çatlama, pullanma üzere kronik değişiklikler gözlenir.
Bunun yanında, ekzemanın şidetli seyrettiği parmaklarda tırnak çevresinde iltihap yani halk ortasında bilinen ismiyle ‘dolama’, tırnak yatağında hasar meydana getirerek tırnakta bozulmalara neden olabilmektedir.
El ekzemalarının tekrarlama eğilimindedir. Genelde tekrarlama atopi, ihtiyoz denilen bir çeşit deri hastalıklarında , kuru derisi olanlarda ve yaşlılıklarda olmaktadır. Kronik irritan el ekzemalarını alerjik kontakt dermatit, sedef hastalığı ve mantar enfeksiyonlarından ayırmak hayli kıymetlidir. Alerjik kontakt dermatitle ayırıcı teşhisinde Patch testten (yama) yararlanılmaktadır.
Tedavi : Tedavide asıl değerli olan faktör, öncelikle tahriş edici hususlardan kaçınmaktır.. Bunun yanında cildi gözetici kremler ve eldiven kullanılmakta da tedavi hayli değerlidir. Bazen eldivenlerin kendisi de alerjiye neden olabileceğinden potasyom dikromat yahut thiuram içermeyen eldivenlerin kullanılmasına dikkat edilmelidir. Akut dönemde topikal kortikosteroidli kremler ve yaş pansumanlar, çok şiddetli kaşıntının olduğu hastalarda ağızdan antihistaminikli ilaçlar kullanılabilir. Kabuklanma ve ellerde çatlamaların gözlendiği kronik devirde ise bariyer tesiri olan emolientler ve kortikosteroidli pomadlar tercih edilmelidir. Çok şiddetli hastalarda sistemik kısa vadeli kortikosteroidler verilebilmektedir.
HİPERKERATOZİK EL EKZEMALARI;
Nedeni tam olarak belirli olmayan bu ekzemaların oluşumuna dair iki teori bulunmaktadır. Birincisi genetik yatkınlık, başkası ise tekrarlayan el ekzemalarına abartılı bir karşılık. Yani şahısta irritan kontakt dermatitler tekraren tekrar eder ve hastada tablo hiperkeratozik ekzemaya dönüşür. Bu ekzemalarda allerjik unsurlara maruziyet yahut mesleksel nedenler rol oynamaz.
Hiperkeratozik ekzema ellerin iç yüzünde küçük, keskin sonlu, üzeri kalınlaşmış, kabuklarla örtülü iltihaplı plaklarla kendini gösterir. Birtakım durumlarda deride çatlaklar ve pullanmalar ortaya çıkabilir.
Tedavi :
Kronik ve tekrarlama eğiliminde olan bu ekzemaların tedavisi zordur. Öncelikle mantar enfeksiyonları ve birtakım kronik deri rahatsızlıklarından (sedef gibi) ayırıcı teşhisinin yapılması epey değerlidir. Bunlarda şiddetli olgularda sistemik tedavi önerilmektedir. Topikal tedavide, öncelikle pullanmaların soyucu kremlerle giderilmesi birinci aşamada değerlidir. İkinci etapta yüksek ve orta tesirli kortizonlu pomadlar kızarıklık ve ekzema tablosu gerileyene kadar kullanılmalıdır. Ayrıca katranlı kremler yahut topikal D vitamini seçenekleri de olumlu sonuçlar verebilmektedir. Dirençli hastalarda lokal PUVA ‘da uygulanabilmektedir.
DİZHİDROTİK EL EKZEMALARI
Ellerde hayli kaşıntılı, küçük kabarcıklar formunda ortaya çıkan dizhidrotik el ekzemaları ekseriyetle genç ve orta yaşta görülür. Yaz aylarında tablo daha sık görülme eğilimindedir. “Kişinin allerjik bünyeli olması ileride dizhidrotik ekzema tablosunun ortaya çıkmasında bir risk faktörüdür. Dizhidrotik ekzema oluşumunda birçok faktör rol oynar.
Bunlardan bir tanesi id tepkisi dediğimiz, ayaklardaki mantar enfeksiyonunun ellerde oluşturduğu alerjik tepkilerdir.. Bu şahıslarda ayakta mantar enfeksiyonu varsa, ellerinde bu tepkiler ortaya çıkabilir. Tekrar allerjenin sistemik olarak alınması da dizhidrotik ekzemanın oluşmasına neden olabilebilmektedir. Örneğin nikel allerjisi olan birtakım hastalarda nikelin ağız yoluyla alınması ellerde dizhidrotik ekzema tablosunu tetikleyebilmektedir. Bunun yanında birtakım ilaç tepkileri ve sigara içimi de dizhidroza neden olabilir. Birtakım hastalarda ise altta yatan bir neden bulunmayabilir. Bu durumda gerilim ve duygusal faktörler üzerinde durmak gereklidir. Bu hastalar bilhassa ilkbahar, sonbahar ve yaz aylarında ataklar yaşayabilirler.
Ellerde en sık 2 ve 4. parmakların yan kısımlarından başlar. Dizhidrotik ekzemalarda baş parmak ekseriyetle tutulmaz. Bazen ellerin iç kısımlarında oluşan kabarcıkların oluştuğu alanlarda ince ince soyulmalar meydana gelebiliyor. Dizhidrotik ekzemının farklı bir formu olan bu ekzema tablosu atopik şahıslarda bilhassa yaz aylarında oluşur.
Tedavi :
Dizhidrotik ekzema ayırıcı teşhisinde allerjik kontakt dermatit düşünülebilir ve hastaya patch uygulanmalıdır. Nadiren ellerde mantar enfeksiyonları dizhidrotik ekzema şeklinde ortaya çıkabilmektedir.
Tedavi ekzemanın şiddetine nazaran sistemik yahut topikal olarak yapılabilir. Hafif olgularda topikal olarak yüksek potensli kortizonlu kremler uygulanmalıdır.Eğer hastanın ellerindeki kabarcıklar büyükse yaş pansuman dediğimiz pansuman uygulanabilir. Tablonun şiddetli olduğu hastalarda ise sistemik olarak kısa müddetli kortikosteroid 10-20 gün kullanılabilir. Şayet enfeksiyon tablosundan şüphelenilirse oral antibiyotik tedavisi gerekli olabilir.
YÜZÜK EKZEMASI:
Yüzük ekzeması da yeniden bayanlarda daha sık görülen bir çeşit ekzemadır. Yüzük altında biriken sabun, deterjan ile birlikte travmaya bağlı geliştiği düşünülmektedir. Yüzük ekzemasında, tablo yüzüğün altından başlayıp komşu bölgelere yayılım gösterir.
Tedavi :
Lokal kortizonlu pomadlar tedavide kullanılmaktadır.
