Nesilden nesile içeriği ve niteliği değişmekle birlikte, toplumumuzda yerleşmiş bir “erkeklik” imgesi kelam mevzusudur. Türkiye’de toplumsal cinsiyet denince gördüğüm kadarıyla, ülkemizde erkek olmak sıkıntı iş. Adam, erkek adam, adam üzere adam; belirli başlı kalıplar içine sıkıştırılmış, ilkel toplum algılarıyla kabalaşmış… Canım Türkiye’mde çamaşır, bulaşık, çoluk çocuk ve baş ağrısının altında kalmış büyük bir sorun, erkek olmanın zorluğu.
Toplumsal cinsiyet rolleri, büsbütün toplum tarafından oluşturulmuş bir senaryonun modülleri gibi…Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliği siyasetlerinin tabanını Cumhuriyet ihtilalleri oluşturuyor ve bu devirde yapılan reformlar… Bayanlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Mukavelesi’ni (CEDAW) 1985 yılında imzalayan Türkiye… 2004 yılında yapılan değişiklikle Anayasa’nın 10’uncu unsuruna, “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür” tabiri eklendi, cinsiyet eşitliğine anayasal garanti getirildi. 2009 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) Bayan Erkek Fırsat Eşitliği Kurulu kuruldu. Yapılan çalışmalara baktığımızda birçoğu bayanı korumak ve kollamak adınaydı pekala kimden? Toplumsal cinsiyet rolleri, erkeklik normları ve kadınlık normlarına dönüşmüş bir biçimde karşımıza çıkmaktadır.
Türkiye’de erkek olmak: Üniversite öğrencilerinin yaşadıkları zorluklar isimli araştırmada Zeybekoğlu’na nazaran, seksenli yıllardan itibaren erkeğin bayan üzere ezildiği ve baskı altında olduğu; fakat ezenin bayan değil, erkeklik rolü olduğu kabul edilmeye başlanmıştır. Türkiye’de bir erkeğin erkeklik inşasını başarılı bir halde tamamlayabilmesi için gereken mevcut bir ekip bedensel ve toplumsal olgular norm haline gelmiştir. Alp Biricik makalesinde Türkiye’deki erkekliği tek bir cümleyle özetleyerek şöyle tanımlamaktadır: “İlk erkeklik imtihanını verirken ‘erkek adam gibi’ ağlamadan sünnet olmayı, birinci cinsel tecrübe yaşarken‘ter dökmeden kaleye gol atmayı’ ve sonrasında bu başarıyı daima gururla sürdürmeyi; askerlik çağı geldiğinde ‘vatan borcunu’ geri ödemeyi ve askerlik sonrası çekirdek aileyi kurarken hem ekmeğini taştan çıkartan ‘güçlü erkek’ hem de ‘vefakâr’ baba olmayı gerektirir”.
Erkekliğin uğrunda uğraş edilen, hatta hak edilen bir kavram olduğu anlaşılmaktadır. Aslında tüm toplumlarda, genelde erkeğe hiyerarşik olarak üstün bir pozisyon sunulmaktadır. Lakin bu pozisyonu elde etmenin de birtakım bedelleri olmaktadır.Sünnet, cinselik, askerlik, iş sahibi olma, evlilik ve yuva kurma…Geleneksel erkeğe uyan davranış tarifine uygun hareket ederken, erkekler kendi hisleriyle olan bağı kaybetmekte ve toplumsal maskelerini kendi benlikleriyle karıştırarak kendi kendilerini yok etmektedirler.
Türkiye üzere toplumun çoğunluğunun Müslüman olduğu bir ülkede sünnetsiz olan, eşcinsel eğilimlerde bulunan, işsiz kalan ve evlenmeyip aile kuramayan her erkeğin önüne, hegemonik erkekliğe ulaşmasını engelleyen duvarlar örülmüş olur. Yeterli bir erkek olmaya atfedilen özellikler, erkeklerden klasik ve toplumsal beklentiler erkeğin omzuna ağır bir yük bindirmektedir.Türkiye’de ataerkil tertipten en büyük hisse alan erkeklik, mevcut hâkim erkeklik kıymetleriyle yetişip bu bedelleri içselleştiren ve birebir süreci yakın münasebette bulunduğu, erkek çocuklarının deneyimlemesi için efor sarf eden erkekliktir. Türkiye’de erkek olmak: Üniversite öğrencilerinin yaşadıkları zorluklar isimli araştırmada, keskin bir benzetme ile araştırmacı Ok, erkekliği insan vücutlarına giydirilen mecnun gömleklerinden en zararlısı olarak anmakta, bu kimliğin öncelikle erkekleri içinden çıkılmaz bir yarışa koştuğunu söz etmektedir.
Bu yarış ve yük kavramları erkeğin her durumda güçlü olması, güçlü görünmesi, hislerini belirli etmemesi üzere pek çok kalıp yargı ile kendisini göstermektedir. Türkiye’de toplum kültüründe buna ait “kuyruğu dik tutmak, yiğitliğe toz kondurmamak” üzere tabirler; “erkek adam ekmeğini taştan çıkarır” üzere atasözleri de mevcuttur. Bu üzere kalıplaşmış yargıların varlığı, erkeğin kendisini olduğu üzere söz edebilmesine pürüz olmaktadır. Münasebetiyle, erkeğin sahip olduğu güç değil, aslında bir güç yanılsamasıdır!
Bu ülkede erkek olmak, gülistanda çıyanın göze batması üzere şiddet eğimlisi, her an manyak yerine konulabilme ihtimalini de bünyesinde barındıran yıkıcı bir psikolojiyi taşımaktır. Karşı cinsten birine selam verirken bile temkinli olmaktır. Zordur erkek olmak. Hayatın kendine yanlışsız akmasını isteyen bayan karşısında, meraklı gözlerle etrafı gözlemleyen bebek masumiyetiyle yüreği bayan avucunda atan tutsak güvercindir erkekler. Şöyle desek yanlış olmaz; Erkekler dünyayı yönetir, bayanlar da onları! Tarihte bunu doğrulayacak sayısız örnekler bulmak mümkündür. Oburlarının beğenisini kazanmak uğruna kendini eksilten, hayallerini, “kendi olmayı” terk eden ve bu yüzden sonunda tabana vuran kendini geri kazanma savaşının hikayesidir erkek… Bayanların, kâh gelecekteki garanti dokümanı algıladığı, kah erkeksi kimliğini sulandırarak “katıksız itaat” ismi altında bir nevi köleleştirdiği “ıssız insandır”.
