Hayat kaynağı, ısı, ışık ve güç kaynağı olan, bir vakitler ismine tapınaklar yapılıp, kurbanlar verilen güneş, son 30-40 yıldır deri üzerindeki olumsuz tesirlerinin fark edilmesinden sonra, sakınılması gereken bir güç olarak da gündemde yerini almıştır. Yönetici yıldızı güneş olan bir ”Aslan Burcu” erkeği olarak güneş hakkında olumsuz şeyler yazmak bana çok sıkıntı gelmekle birlikte, misyon sorumluluğum gerçekleri yazmamı emrediyor.
Güneş ışığının deri üzerindeki olumlu tesiri yok denecek kadar azdır. Birtakım mikropları öldürmesi, sedef hastalığı üzere kimi hastalıklara uygun gelmesi olumlu tesirlerindendir. Ancak en faydalı ve en etkileyici yanı sıcak ve aydınlık yüzüyle verdiği moral tesiri ve etrafımıza ne kadar uygun yandığımızı ve tatilimizi nerelerde geçirdiğimizi göstererek hava atma imkanı sağlamasıdır. Halbuki 1950’li yıllara kadar yanık deri yalnız güneş altında çalışanlarda (inşaat çalışanı, çiftçi, balıkçı vb.) görülür ve pek makbul sayılmazdı. Yüz ve kolların alt kısım yahut atletin dışında kalan alanlarda yanık ”amele yanığı”, sol kolda yerleşeni ”şoför yanığı”, yüz ve el sırtlarında yerleşen ”çiftçi yanığı” diye isimlendirilirdi.
Yanık cilt modasından on yıllar sonra ziyanlı tesirler daha çok ortaya çıkmış ve anlaşılmaya başlanmıştır.
Güneş ışığının içerisindeki Ultraviyole (morötesi) kısmı deri üzerindeki ziyanlı tesirlerin sorumlusudur. Başlangıçta tüm ziyanlı etkilerden Ultraviyole B (UVB) Ônin bir sorumlu tutulmuşsa da son vakitlerde UVA‘nın da daha düşük güçte olmakla birlikte birebir ziyanlı tesirlere sahip olduğu fark edilmiştir. Bu tesirler beyaz ırk için geçerlidir ve cilt rengi açıldıkça ziyan oranı artar.
Uzun yıllar güneş ışığı altında kalındığında, alınan toplam doza bağlı olarak deride hasar oluşur, incelme, yer yer lekelenmeler görülür ve daha sonra deri kanseri oluşur. Bunlar en çok yüz ve dudakta görülür. Aralıklı ve yüksek dozlarda, ani güneş yanıkları ise (özellikle çocukluk yaşlarında daha çok etkilidir) bir diğer deri kanserine taban hazırlar. Deride leke ve ben oluşumu ile bu benlerin bir kısmının kanserleşmesi de kelam hususudur. Ayrıyeten uzun periyodik, yüksek doz güneş ışığı, bedenin bağışıklık sistemini de zayıflatır. Lakin, hepsinden daha değerlisi derinin erken yaşlanmasına yol açar. Deri, ince, gevşek, mat, buruşuk, kırış kırış, lekeli ve çabuk zedelenir bir durum alır ki bu dayanılası bir durum değildir.
Güneşin Zararlarından Korunmanın Yolları
Bilinmesi gereken prensipler:
- Korunma ne kadar erken başlarsa o kadar faydalı olur.
- Kızarma, su toplama, soyulmalara neden olacak yanıklara hiçbir vakit yol açılmamalıdır.
- Kuru ve sık dokulu giysiler âlâ hamidir.
- Bulutlu havalarda, gölgede, şemsiye yahut saçak altında güneş ışınlarının %50’sinden fazlası süzülür, yansır ve yeniden ziyanlı tesirlerini yaparlar.
- Yüksek yerlerde, denizde, kumda, karada etkilenme daha fazladır.
- Yüz ve eller için güneşten korunma yalnız tatilde, plajda değil, gündelik ömürde, sokağa çıkılırken de yapılmalıdır.
Güneşin dik olduğu saatlerde güneş altında mayo ile kalınmamalıdır. Bu saatler, gün ortasının 2 saat öncesi ve sonrası olarak kabul edilir, ancak bölgelere nazaran değişebilir. Pratik olarak saat 11 ile 15 ortası sakınılması uygun olur.
Güneşten korunmak için krem yahut losyon formundaki esirgeyici eserler kullanılır. Bunlar, muhafaza güçlerine nazaran derecelendirilir ve bu derecelerin ismi ”güneşten korunma faktörü”dür.
(Sun Protecting Factor = SPF) 1’den 100’e kadar değişik güçte müdafaa faktörlü eserler bulunmaktadır. Kullanımda değerli olan nokta, ışığın altına çıkılmadan 20-30 dakika evvel koruyucunun sürülmesi ve en az 3 saatte bir yenilenmesidir. Yeni eserler, muhakkak ölçülerde suya güçlü olmakla birlikte, denizde çok uzun müddet kalındığında da yenilenmesinde fayda vardır.
