Güneşe bağlı lekeler farklı formlarda ortaya çıkabilir. Bunlardan en sık görüleni halk ortasında gebelik lekesi, gebelik maskesi ismiyle da bilinen melazmadır.
Melazma güneşe maruz kalan bölgelerde, bilhassa yüzde ortaya çıkan, deride renk yoğunlaşması ile seyreden ve nispeten yaygın olarak gözlenen bir hastalıktır. Bilhassa UV ışınlarının ağır olduğu bölgelerde yaşayan, koyu derili bayanlarda daha sık rastlanmaktadır.
Melazmanın kesin nedeni bilinmemeke birlikte gebelik, doğum denetim hapları, genetik, güneşe maruz kalma, kullanılan kimi kozmetik eserler, tiroid işlev bozukluğu, ve antiepileptik ilaçlar üzere bir çok faktör ortaya çıkmışından sorumlu olabilmektedir. Melazma hamile bayanların yaklaşık %75 inde ortaya çıkmaktadır ve gebelik ile ilgili en rahatsız edici kozmetik değişikliktir.
Gebelik yahut oral kontraseptif kullanımı ile ilgili olmayan idiyopatik melazma da hafif hormonal değişiklikler yahut yumurtalıklarla ilgili işlev bozuklukları hastalığın ortaya çıkışından sorumlu olabilmektedir. Melazma erkeklerde de görülebilir, bayanlarla birebir klinik ve histolojik özellikleri gösterir ancak hormonal faktörlerin rolü erkeklerde çok bariz değildir.
Hastalığın tanısı klinik bulgularla konur. Melazma hastalarında tipik olarak yüzde (yanaklar, alın, üst dudak ve çeneyi ) yerleşen yama formunda koyu renkli lekeler vardır.
Melazma melanin pigmentinin derideki yerleşimine nazaran epidermal, dermal ve mixed olarak sınıflandırılır. Pigment hücreleri epidermal yerleşimli ise Wood ışığı altında leke yoğunlaşırken, dermal yerleşimli olduğu durumlarda renk değişimi gözlenmez. Mixed olan tipinde ise birtakım alanlarda renk yoğunlaşırken kimi alanlarda rengin değişmediği gözlenir. Gün ışığında epidermal form açık kahverengi, mixed tip koyu kahve rengi, dermal tip ise mavi-gri olarak gözlenir. Epidermal form renk açıcı tedavilere ve kimyasal soyma sürecine daha düzgün karşılık vermektedir.
TEDAVİ
Melasma tedavisi hastalığın kronik ve tekrarlayıcı özelliği nedeni ile zordur. Hastalığı denetim etmek için uzun devir topikal renk açıcı tedaviler uygulanması ve azamî güneş korunması sağlanması gerekmektedir. Gebeliğe bağlı melasma çoklukla 1 yıl içinde gerilemekle birlikte birtakım alanlarda koyu renki lekeler kalabilmektedir.
Melasmanın tedavisi için çoklukla renk açıcı casuslar önerilmektedir. Hangi tedavi uygulanırsa uygulansın kesinlikle yüksek müdafaa faktörlü güneş koruyucular bu tedaviye eklenmelidir. Tesirin arttırılması için hem UVA hem de UVB ye karşı kollayıcı casuslar içeren eserlerin kullanılması gerekmektedir. Güneşten müdafaayı arttırmak için geniş kenarlı şapkalar ve şemsiye üzere ek tedbirler de kullanılmalıdır.
Renk açıcı olarak çoklukla hidrokinon, azeleik asit, tretinoin ve kojik asit kullanılmaktadır. Bu casusların kombine kullanımı ile muvaffakiyet talihi artabilmektedir. Mezoterapi ile pigment oluşumunu engelleyen unsurların deri altına enjeksiyonu da renk açmada epey tesirlidir. Kimi durumlarda lazer tedavisi tesirli olmakla birlikte çok yaygın olarak kullanılmamaktadır
İyi huylu pigmente lezyonlar
Benign pigmente lezyonlar ve melanositik nevüsler (benler) çocuk ve yetişkinlerde sık görülen uygun huylu pigmente lezyonlardır. Yeterli huylu pigmente lezyonlar lentigolar, cafe-au-lait lekeleri (sütlü kahve lekeleri), Beker nevüs, mongol lekesi, Ota ve Ito nevüslerden oluşur.
Lentigolar epidermal melanositlerin artmış aktivitesi nedeni ile ortaya çıkan benin pigmente lezyonlardır. Açık ciltli çocuklarda ortya çıkan ve güneş görmeyince kaybolan çillerden farklı olarak, lentigolar kalıcıdır. Lentigoların iki tipi vardır, kolay lentigo ve solar lentigo. Mukozalarda yerleşen melanotik maküller de kolay lentigoya örnektir.
Simple lentigo: Basit lentigolar ekseriyetle çoklukla çapı 5 mm den küçük, keskin hudutlu, yuvarlak-oval, kahverengi yahut kahverengi-siyah lekeler biçimindedir ve çocukluk devrinde ortaya çıkar. Tipik olarak az sayıda lezyon vardır ve güneş gören bölgeleri tercih etme eğilimi yoktur. Çok sayıda olduğunda farklı sendromlar akla gelmelidir.
Mukozal melanotik makül: Mukozal melanotik maküller, genç bayanlarda sıklıkla gözlenir ve çoğunlukla alt dudakta vermillion hududuna yerleşir. Bunun dışında oral mukozave genital mukozada da gözlenebilir. Sayıları çok olduğunda Peutz-Jeghers ve Laugier-Hunziker sendromları akla gelmelidir. Multiple genital melanotik maküller Bannayan-Riley-Ruvalcaba sendromunun bir kesimidir.
Solar lentigo — basit lentigoların tersine solar lentigolar, yüz ellerin dış kosmı, ön kollar ve gövde üst kısmı gibi güneş gören bölgelerde ortaya çıkar. Solar lentigoları görülme sıklığı yaşla birlikte arttığı için yaşlı hstalarda daha çok ortaya çıkmaktadır. Açık ciltli çocuklarda da çok güneşe maruz kalma sonrasında gözlenebilir.
CAFÉ-AU-LAIT MAKÜLLERİ (sütlü kahve lekeleri) doğumda yada erken çocukluk periyodunda ortaya çıkan düz, açık kahverenkli maküllerdir. Kimi genetik sendromlara eşlik edebileceği üzere %25-30 oranında tek başına da bulunabilir. Boyutları birkaç mm den 15 cm ye kadar değişebilir, çocuk büyüdükçe bu lekeler de genişleme eğilimi gösterirler.
BECKER NEVUS — Genellikle ergenlik periyodunda ortaya çıkan bu lezyonlar erkeklerde bayanlara nazaran 5 kat daha sıktır. Genelde tek taraflı olarak omuzlarda, gövde üst kısmında yaklaşık 10 cm çaplı plaklar biçiminde ortaya çıkar. Lezyon üzerinde siyah kıllar ve etrafında akne gibisi lezyonlar gözlenebilir.
DERMAL MELANOCYTOSIS — normalde derinin üst katmanında bulunması gereken melanositler dermiste bulundukları vakit karşımıza çıkan lezyonlar daha mavi renkli gözlenirler.
Güneşe bağlı lekeler farklı hallerde ortaya çıkabilir. Bunlardan en sık görüleni halk ortasında gebelik lekesi, gebelik maskesi ismiyle da bilinen melazmadır.
Melazma güneşe maruz kalan bölgelerde, bilhassa yüzde ortaya çıkan, deride renk yoğunlaşması ile seyreden ve nispeten yaygın olarak gözlenen bir hastalıktır. Bilhassa UV ışınlarının ağır olduğu bölgelerde yaşayan, koyu derili bayanlarda daha sık rastlanmaktadır.
Melazmanın kesin nedeni bilinmemeke birlikte gebelik, doğum denetim hapları, genetik, güneşe maruz kalma, kullanılan kimi kozmetik eserler, tiroid işlev bozukluğu, ve antiepileptik ilaçlar üzere bir çok faktör ortaya çıkmışından sorumlu olabilmektedir. Melazma hamile bayanların yaklaşık %75 inde ortaya çıkmaktadır ve gebelik ile ilgili en rahatsız edici kozmetik değişikliktir.
Gebelik yahut oral kontraseptif kullanımı ile ilgili olmayan idiyopatik melazma da hafif hormonal değişiklikler yahut yumurtalıklarla ilgili işlev bozuklukları hastalığın ortaya çıkışından sorumlu olabilmektedir. Melazma erkeklerde de görülebilir, bayanlarla birebir klinik ve histolojik özellikleri gösterir lakin hormonal faktörlerin rolü erkeklerde çok bariz değildir.
Hastalığın tanısı klinik bulgularla konur. Melazma hastalarında tipik olarak yüzde (yanaklar, alın, üst dudak ve çeneyi ) yerleşen yama halinde koyu renkli lekeler vardır.
Melazma melanin pigmentinin derideki yerleşimine nazaran epidermal, dermal ve mixed olarak sınıflandırılır. Pigment hücreleri epidermal yerleşimli ise Wood ışığı altında leke yoğunlaşırken, dermal yerleşimli olduğu durumlarda renk değişimi gözlenmez. Mixed olan tipinde ise kimi alanlarda renk yoğunlaşırken kimi alanlarda rengin değişmediği gözlenir. Gün ışığında epidermal form açık kahverengi, mixed tip koyu kahve rengi, dermal tip ise mavi-gri olarak gözlenir. Epidermal form renk açıcı tedavilere ve kimyasal soyma sürecine daha âlâ cevap vermektedir.
TEDAVİ
Melasma tedavisi hastalığın kronik ve tekrarlayıcı özelliği nedeni ile zordur. Hastalığı denetim etmek için uzun devir topikal renk açıcı tedaviler uygulanması ve azamî güneş korunması sağlanması gerekmektedir. Gebeliğe bağlı melasma çoklukla 1 yıl içinde gerilemekle birlikte kimi alanlarda koyu renki lekeler kalabilmektedir.
Melasmanın tedavisi için ekseriyetle renk açıcı casuslar önerilmektedir. Hangi tedavi uygulanırsa uygulansın kesinlikle yüksek muhafaza faktörlü güneş koruyucular bu tedaviye eklenmelidir. Tesirin arttırılması için hem UVA hem de UVB ye karşı gözetici casuslar içeren eserlerin kullanılması gerekmektedir. Güneşten muhafazayı arttırmak için geniş kenarlı şapkalar ve şemsiye üzere ek tedbirler de kullanılmalıdır.
Renk açıcı olarak çoklukla hidrokinon, azeleik asit, tretinoin ve kojik asit kullanılmaktadır. Bu casusların kombine kullanımı ile muvaffakiyet talihi artabilmektedir. Mezoterapi ile pigment oluşumunu engelleyen unsurların deri altına enjeksiyonu da renk açmada epeyce tesirlidir. Kimi durumlarda lazer tedavisi tesirli olmakla birlikte çok yaygın olarak kullanılmamaktadır
İyi huylu pigmente lezyonlar
Benign pigmente lezyonlar ve melanositik nevüsler (benler) çocuk ve yetişkinlerde sık görülen yeterli huylu pigmente lezyonlardır. Güzel huylu pigmente lezyonlar lentigolar, cafe-au-lait lekeleri (sütlü kahve lekeleri), Beker nevüs, mongol lekesi, Ota ve Ito nevüslerden oluşur.
Lentigolar epidermal melanositlerin artmış aktivitesi nedeni ile ortaya çıkan benin pigmente lezyonlardır. Açık derili çocuklarda ortya çıkan ve güneş görmeyince kaybolan çillerden farklı olarak, lentigolar kalıcıdır. Lentigoların iki tipi vardır, kolay lentigo ve solar lentigo. Mukozalarda yerleşen melanotik maküller de kolay lentigoya örnektir.
Simple lentigo: Basit lentigolar ekseriyetle çoklukla çapı 5 mm den küçük, keskin hudutlu, yuvarlak-oval, kahverengi yahut kahverengi-siyah lekeler halindedir ve çocukluk devrinde ortaya çıkar. Tipik olarak az sayıda lezyon vardır ve güneş gören bölgeleri tercih etme eğilimi yoktur. Çok sayıda olduğunda farklı sendromlar akla gelmelidir.
Mukozal melanotik makül: Mukozal melanotik maküller, genç bayanlarda sıklıkla gözlenir ve çoğunlukla alt dudakta vermillion hududuna yerleşir. Bunun dışında oral mukozave genital mukozada da gözlenebilir. Sayıları çok olduğunda Peutz-Jeghers ve Laugier-Hunziker sendromları akla gelmelidir. Multiple genital melanotik maküller Bannayan-Riley-Ruvalcaba sendromunun bir kesimidir.
Solar lentigo — basit lentigoların bilakis solar lentigolar, yüz ellerin dış kosmı, ön kollar ve gövde üst kısmı gibi güneş gören bölgelerde ortaya çıkar. Solar lentigoları görülme sıklığı yaşla birlikte arttığı için yaşlı hstalarda daha çok ortaya çıkmaktadır. Açık derili çocuklarda da çok güneşe maruz kalma sonrasında gözlenebilir.
CAFÉ-AU-LAIT MAKÜLLERİ (sütlü kahve lekeleri) doğumda yada erken çocukluk periyodunda ortaya çıkan düz, açık kahverenkli maküllerdir. Kimi genetik sendromlara eşlik edebileceği üzere %25-30 oranında tek başına da bulunabilir. Boyutları birkaç mm den 15 cm ye kadar değişebilir, çocuk büyüdükçe bu lekeler de genişleme eğilimi gösterirler.
BECKER NEVUS — Genellikle ergenlik periyodunda ortaya çıkan bu lezyonlar erkeklerde bayanlara nazaran 5 kat daha sıktır. Genelde tek taraflı olarak omuzlarda, gövde üst kısmında yaklaşık 10 cm çaplı plaklar biçiminde ortaya çıkar. Lezyon üzerinde siyah kıllar ve etrafında akne gibisi lezyonlar gözlenebilir.
DERMAL MELANOCYTOSIS — normalde derinin üst katmanında bulunması gereken melanositler dermiste bulundukları vakit karşımıza çıkan lezyonlar daha mavi renkli gözlenirler.
