Güneşin ziyanlı tesirlerine bağlı olarak en sık rastlanan cilt lekeleri çiller, gebelik lekeleri, solar lentigo ve melazmadır. Birtakım kozmetik eserler, ilaçlar, kimyasal unsurlar ve bitki özsularının güneş ışınlarıyla etkileşimi sonucunda da cilt lekeleri ortaya çıkabilir.
Melazma nedir?
Melazma tipi lekeler ekseriyetle 20’li yaşlardan itibaren ve sıklıkla yüz bölgesinde görülen sıklıkla iki taraflı ve simetrik, kahverenkli, keskin, sistemsiz sonlu lekelerdir.
Kimlerde görülür?
20-40 yaş ortası bayanlarda ve koyu ciltli şahıslarda daha sık görülür. Olguların %90’ı bayan, %10’u erkektir. Melazmanın hamilelik periyodunda görülen hali kloasma yahut gebelik maskesi olarak isimlendirilir.
Sebepleri nelerdir?
Melazmanın kesin nedeni bilinmemektedir. Güneşlenme, hamilelik, hormon tedavileri ve doğum denetim hapları güneş lekesini tetikler. Tiroid hastalıklarıyla alakası net değildir lakin hipotiroidi ile birlikte görülme mümkünlüğü yüksektir. Aile içerisinde birden fazla şahısta görülebilmesi, genetik yatkınlık olabileceğini düşündürmektedir. Hastaların %30’unda aile hikayesi vardır. Pek çok hastalık üzere melasma da gerilimle bağlantılı olabilmektedir. Tetikleyici faktörlerle derideki renk hücreleri olan melanositler tarafından çok melanin üretilmesiyle pigmentasyon gelişir. Önlenebilir en değerli risk faktörü, güneş maruziyeti ve güneş hasarıdır. Bütün bunlarla birlikte melazma en çok sağlıklı, hamile olmayan erişkinlerde görülür.
Melazma kliniği?
İki taraflı ve simetrik, kahverenkli, keskin, sistemsiz hudutlu lekeler, en sık alın, yanak, burun üzeri, dudak üstü, çene ve nadiren boyun ve kollarda görülür. Yaz aylarında daha besbelli hale gelir. Yüzeyel tipi koyu kahve renklidir ve wood ışığı ile barizleşir. Tedaviye karşılık daha uygundur. Derin tipi ise açık kahve yahut mavimsi gri renklidir, wood ışığı ile değişmez ve tedaviye cevap azdır. Bir de mikst tip vardır ki bu, en sık görülen tipidir. Birçok şahısta melazma, kronik bir hastalık olarak karşımıza çıkar.
Tedavide neler yapılır?
Melazma yüzeyel, derin ve karışık tip olarak farklı derinliklerde görülebilir. Yüzeyel güneş lekeleri tedaviye daha âlâ karşılık verir. Derin yerleşimli lekelerin tedaviye cevabı azdır. Gebelik lekeleri doğum sonrası zaten de güzelleşebilir.
Tedavide öncelikle tertipli olarak yaz-kış, gün içinde 4 saatte bir en az 30 faktörlü güneşten esirgeyici eserler kullanılması gerekir. Ayrıyeten güneşten gözetici kullanırken bile çok fazla direk güneşe maruz kalınmamalı, gölgede durmaya ihtimam göstermeli ve şapka, gözlük takılmalıdır.
Güneş ışınlarının tesirini kaybetmeye başladığı ekim ayından sonra ise; leke giderici kremler, kimyasal peeling, enzimatik peeling, laser tedavileri, PRP ve mezoterapi formülleri tek başına yahut birlikte kullanılarak lekeler tedavi edilebilir. Fakat gebelik periyoduna yönelik bilimsel datalar olmadığından bu uygulamaların kullanılmaması gerekir. Yaz devrinde leke tedavisi önerilmez. Leke tedavisi yapılırken çok agresif tedavilerden kaçınmak gerekir. Aksi halde lekeyi tetikleyebilir.
Yüzeysel melazma leke giderici kremler ile tedavi edilebilir. Yüzeyel olarak kullanılan ilaçlar ortasında hidrokinon, azeleik asit, tretinoin ve AHA yahut bunların kombinasyonlarını içeren kremler kullanılır. Lakin bu kremlerin kimileri güneşe karşı hassaslığı arttırdığından gece sürülmeli ve sabah yıkayarak temizlenmelidir. Aksi takdirde güneş hasarı ve yeni cilt lekelerine neden olabilirler.
Hiçbir tedavi lekelerin tekrarlamasını engellemez. Bu nedenle tedavi cevabı uygun olsa bile tedaviden sonra yaz-kış güneş kremi kullanımı devam etmelidir. Esirgeyici kıyafet ve şapka kullanılmalıdır. Tam kür kelam konusu değildir.
Lekelerin oluşumunu engelleyebilir miyiz?
Melasma dahil tüm cilt lekelerinin oluşmasını engellemek için gerçek güneşlenmeyi bilmek gerekir. Genel tedbirler: hormon ilaçları ve doğum denetim haplarının bırakılması, ömür uzunluğu daima güneşten korunma (açık alanlarda en az 30 faktör güneş kremi tüm yüze 3-4 saatte bir sürülmeli, şapka kullanılmalı, saat 10.00-16.00 ortası mümkünse açık alanlarda gölge bile olsa bulunulmamalı).
