Çocuk kitaplarından kıssa okumak, masal anlatmak çocukların zihinsel,duygusal ve toplumsal gelişimlerini sağlamanın yanı sıra hayal gücü ve yaratıcılıkbecerileri için çok büyük ehemmiyete sahiptir.
Çocuk, keşfetmek ve bilmek ister. Bu nedenle daima etrafını gözlemleyerek her olaya, objeye, varlığa dair sorular sormaktadır. Bilhassa iki yaşını aşmış çocuklarda “neden” sorusunu daha net gözlemlemekteyiz; çocuğun merak ve keşfetme periyodunda dış dünyaya dönük tecrübe ve müşahede taleplerini artmaktadır. Çocuğun talepleri sağlıklı bir biçimde doyurulduğu takdirde daha sağlıklı gelişim devri ile çocuğun; toplumsallaşmasını, dilsel ve düşünsel gücünün artmasını sağlayacak ve bu, onun kendisini bir birey olarak duyumsamasında ve ortaya koymasında değerli bir fonksiyonu yerine getirmiş olacaktır.
Kitapla Buluşan Çocuk
Çocuk kitapla erken periyotta bir ortaya gelmelidir. 1-2 yaş aralığında kitapla bir ortaya gelen çocuktan elbette yorumsal çıkarım yapması ve bir yetişkin üzere kitaba odaklanması beklenemez. Bu devirde çocuk, kitapla fizikî temas sağlayacak ve onu tutmak, ısırmak, yırtmak dâhil her türlü hareketi gerçekleştirmesi, tabiatı gereği olacaktır. Bu nedenle çocuğa verilecek kitaplar, çocuğun yaşına uygun, görsel açıdan varlıklı, dikkat alımlı fotoğrafları olan, çocuğun dokunma hissine hitap eden, çocuğun hem görsel hem de fizikî bağ kurabileceği bir biçimde hazırlanan kitaplar olmalıdır. Kelam konusu kitapların, hikayelerden daha çok görseli önde olmalı ve çocuk renklerin ve objelerin varlığını duyumsayabilmelidir. Çocuk kitapları, hayvanların, eşyaların imgesinde olup kimi vakit kumaş, kimi vakit ahşap, kimi vakit da kitabın üç boyutlu olmasını sağlayan sert kartondan olmalıdır. Kitaplar çocuğun düş gücünü artırabilecek ve tıpkı vakitte çocuğun sözcük dağarcığının artmaya başladığı süreci de hazırlayacaktır. 1-2 yaş aralığındaki çocuklar için hazırlanan kitaplar kelam değil görsellik içermesi ve bunun öyküsel sırada olması; çocuğun ebeveynleriyle ya da bir yetişkinle birlikte kitap okuma hareketlerinin başlamasını sağlamaktadır.
Okuma Süreci ve Çocuğa Dönük Etkileri
Kitap, çocuğun hayal gücünü, yaratıcılığını, sorun çözme yetilerini geliştirir. Çocuklar öteki insanların ömürlerini, olaylar karşısındaki davranış ve hislerini manaya ve sorun çözme yetenekleri kitaplar ile birinci evvel tecrübeler. Bir çok kazandırılması istenen davranış kitaplardaki karakterlerle çocuğa anlatılarak kazandırılabilir.
Çocuğa kitap okuma dilselleştirme sürecinde öncelikle anlamayı, tanımlamayı ve değerlendirmeyi gerekli kılar. Bunun ötesi, sorunun üstesinden gelme, yani
çocuğun problemle ilgili bir sonuca varmış ve metinsel bağlamda deneyimlediğini içselleştirmesidir. Bunun sonucunda ortaya çıkan süreç çocuğun kendi metnini oluşturmasıdır. İşte burada en değerli evre, çocuğun kendi metnini oluşturmasında yetişkinin kendi niyetlerini dayatıp kendi metnini söylemesi değil çocuğun (eksik, yanlış, yanlışlı bile olsa) kendi metniyle ortaya çıkmasına imkan tanımaktır. Bu, çocuğun özgüvenini geliştirecek, hem sözcük dağarcığını hem de anlatım yeteneğini çoğaltacak ve geliştirecektir. Bu bağlamda ebeveynler çocuklar bir arada kitap okuması çok tesirlidir. Anne, baba, dede, abla, ağabey, teyze üzere aile içinden; öğretmen, anlatıcı üzere aile dışından bireylerle birlikte kitap okuma çocuğun en çok sevdiği anlardandır. Bunların içinde çocuğu en çok keyiflendiren, ailede en sevdiği şahısların ona kitap okumasıdır. Çocuk bilhassa yatmadan evvel kitap okunmasından çok hoşlanır. Birlikte yatağa uzanmak, çocuğun sizin göğsünüze başını dayaması, bedeninize yayılarak yaslanması onun yetişkine verdiği en can alıcı bildiridir. Çocuğun orada asıl beklediği yalnızca kitap okunması değildir. Çocuk yetişkine yaslanarak onu bütünüyle kendine ilişkin saymaya başlar. Yetişkine verdiği ileti “Sen artık bu okuma sürecinde yalnızca bana aitsin”dir. Ona yaslanarak kalp sesini, bedensel sıcaklığını kendine almış, ayrıyeten okuma başladığında ise onun sesini kendine ilişkin saymaya başlamıştır. Birden fazla vakit yetişkinler şöyle bir durumla karşılaşabilir: Çocuk, tahminen de yüz kere okunan bir kitap getirmiştir, okunması için. Bazen yetişkinler, okuma sürecinde sıkılıp okumayı hızlandırmak için metinde atlamalar yapmaya kalkar. İşte o vakit çocuk “Hayır o o denli değildi!” diye reaksiyon gösterir. Yetişkin de bu durumda “Madem biliyorsun, niçin okutuyorsun?” diye reaksiyon gösterir. İşte buradaki asıl gerçek, üstte anlatmaya çalıştığımız durumdur. Çocuk, yetişkinin kendine ilişkin olmasını onun sıcaklığını duymayı, kalp atışlarını hissetmeyi, onunla konuşarak sesinin de ona ilişkin olmasını istemektedir. Çocuğun tahminen de yetişkinle teke tek ilgi kurduğu seçkin anlardandır bu anlar. Kimi yetişkinler salt okuma kültürü gelişsin diye masal anlatan oyuncaklar alırlar. Çocuğa bundan daha makus “Benden uzak dur.” iletisi verilemez. Sorun okuma kültürü değildir, olmamalıdır. Zira bu türlü bir okuma kültürü mekanik, ruhsuz, anlamsızdır. Değerli olan çocuğun hayat ve beşere dokunmasıdır ve bu da lakin bu hislerin hesapsız yaşanmasıyla olur. Zati çocuk, sevildiğini, sıcaklığı, kabul gördüğünü hissettiğinde dertlerinden arınacak ve rahat bir uykuya dalacaktır. İşte o anda o çocuğun yüzünü seyretmek tahminen de betimlenecek en hoş an olacaktır. Bunu yetişkinlerin sağlıklı bir biçimde içselleştirmesinde fayda vardır.
Burada kıymetli olan öncelikle çocuğunuzun yaş düzeyine nazaran kitap seçimi çok değerlidir. Ailelerin kitap seçerken dikkat etmesi gereken en değerli nokta çocukların ilgi ve merakına uygun kitap seçimidir ve çocukla birlikte seçilmelidir. Bu gaye doğrultusunda her çocuğun içinde kendi kitaplarının yer aldığı, kendine ilişkin bir kitaplığının olması çok değerli bir ihtiyaç olduğu unutulmamalıdır.
