Dış etkenlerle oluşan ekzemalara (dermatit) kontakt ekzemalar denir. Kontakt ekzemaları meydana getiren bu hususlara irritanlar denir. Akut fazda ekseriyetle kızarıklık, şişlik, veziküller ön planda iken kronik fazda kuruluk, kabuklanma, deride kalınlaşma ve çatlaklar ön planda olur.
Basit olarak kontakt ekzemalar ;
-
İrritan kontakt ekzemalar
-
akut irritan kontakt ekzema
-
kronik irritan kontakt ekzema
-
2-Allerjik kontakt ekzemalar
-akut alerjik kontakt ekzem
– kronik alerjik kontakt ekzema
3- Fototoksik, fotoallerjik kontakt ekzemalar
Olarak sınıflandırılabilir.
İrritan Kontakt Ekzema
Dış kaynaklı bir yahut birden fazla etken sorumludur. Deride immunolojik yanıt oluşturmadan birtakım mediatörleri uyararak inflamatuar tepkileri başlatırlar. İrritanların daima ve tekrarlayıcı teması ile inflamasyonu takiben deride doku hasarı başlar. Deride batma, sızlama, yanmanın yanı sıra kuruluk ve gerginlik hissi oluşur. Alkali yahut asitlerin meydana getirdiği önemli doku hasarlarında ise kimyasal yanıklar ortaya çıkar. İrritan kontakt ekzemalar temas bölgesi dışına yayılma göstermezler.
Akut İrritan Kontakt Ekzemalar
İrritan yahut kostik kimyasal hususun tek seferde temas etmesi sonucu 3- 4 dakika içinde oluşan enflamasyondur. Sızlama, kızarma, ödem, vezikül, bül ve nekroz oluşabilir. X –ışını, iyonize radyasyon, organik çözücüler, karbontetraklorid üzere lipit çözücüler, hardal gazı, gözyaşartıcı gazlar, bitkisel eserler üzere çok farklı irritanlarla ortaya çıkabilir.
Tedaviden evvel kimyasallarla uğraşan bireylerde korunma önlemleri uygun alınmalı, buna karşın temas olursa bol su ile süratli bir formda yıkanmalı yahut nötralize edici unsurlarla temizlenmelidir. Daha sonra ıslak pansumanlar ve kapalı sargılarla tedavi yapılmalıdır.
Kronik İrritan Kontakt Ekzemalar
Düşük konsantrasyondaki hasar oluşturmayan hususlarla tekrar tekrar deri teması ile oluşur. Çeşitli kimyasal unsurlar, fizikî travmalar, düşük neme bağlı kuru deri, soğuk- sıcak, solventler, yağlanma azaltıcı maddeler( sabun ve deterjanlar), kurutucu pudralar, daima su ile uğraşılması sonucunda biyolojik esirgeyici bariyer ortadan kalkar ve ciltte hassasiyet oluşur. Bu cins egzema en sık evhanımlarında , inşaat çalışanlarında, kuaför çalışanları, hastane çalışanları ve motor tamircileri üzere meslek kümelerinde ortaya çıkar. El sırtlarında ve ön kollarda hafif kızarıklıkla başlar. Daha sonra soyulma ve ciltte kabalaşma oluşur. Nadiren ödem ve sulantı oluşur. Kronik irritan ekzemaların daima tekrarlaması alerjik kontakt ekzemalara yer hazırlar. Tedavide öncelikle alışkanlıkları sorgulanmalı ve bu ekzemaya sebep olan etkenler uzaklaştırılmalıdır. Mesleksel uygulamalar sırasında iç astarı pamuktan kumaşla kaplanmış nonirritan eldivenler kullanılmalıdır.
Alerjik Kontakt Ekzema
Vücudun bir alerjen ile duyarlanmasını takiben tıpkı alerjen ile tekrar müsabakası sonucu oluşan antijen antikor tepkisine bağlı deride tip-ıv gecikmiş çok hassaslıkla ( hücresel) meydana gelen bir dizi klinik inflamatuar tepkilerdir.
Temasın sıklığı, kişinin yatkınlığı, sistemik hastalıkların varlığı, kuruluk ve atopi üzere bünyesel faktörler, kullanılan sistemik ilaçlar şahıstan şahsa alerjik kontakt dermatitin kliniğini farklı kılar.
Oluşum mekanizması
1.Evrede allejen kontakt duyarlanma ile deriye girer.T-lenfositlerinin allerjeni tanıması sağlanır.
2.evrede ise hususun deriye tekrar teması ile ortaya çıkar.T-lenfositleri temas eden bölgeye göç eder.Oluşan antijen antikor tepki sonucu dermal inflamasyon oluşur.Bu evre 24-48 saatte ortaya çıkar.
Duyarlanmış t-lenfositlerinin ve allerjenlerin deverana girip başka beden bölgelerine ulaşmasıyla jeneralize tepkiye dönüşebilir.Eğer beden bu hususa karşı duyarlanmış ise hassaslık ömür uzunluğu devam eder.
Klinik allerjen ile teması takiben 24-48 saat içinde kızarıklık şişme ve veziküller karşımıza çıkar.Dokunun gevşek olduğu göz etrafı üzere yerlerde ileri derecede ödem oluşabilir.Kronik periyotta simetrik yerleşimli keskin kenarlı vakit zaman alevlenen kaşıntı,kalınlaşma,kabuklanma ve kuruluk gözlenebilir.
Sıklıkla alerjik kontakt dermatit yapan maddelerde
1.Metaller:Nikel sülfat(yüzük,küpe,kolye,bozuk para,fermuar,makas),potasyum dikromat(çimento,baskı gereci,cilalar,diş protezleri),kobalt(seramik,boya,vernik,saç boyaları,deterjanlar,kağıt ve cam endistrüsü).
2.Koruyucular:Parabenler(kozmetik eserler,deri bakım eserleri,makyaj malzemeleri),formaldehit(dezenfektan,insektisit).
3.Kokular(Fragrances):Koku karışımları(sabun,diş macunu,ev temizleme eserleri,parfüm kolonya),peru balsamı(tatlandırıcı,sakız,çikolata,dondurma,şarap,öksürük şurubu,kokulu çaylar).
4.Lateks(kauçuk)katkı hususları:Merkapto karışımı,karba karışımı,merkaptobenzotiyazol,siyah kauçuk karışımı.(eldiven,şırınga,kablo,deniz gözlüğü,balon ve oyuncaklar)
5.Bitkiler:Primin,seskuiterpen,lakton karışımı
6.Diğerleri(taşıyıcılar ve başka kozmetik-ilaç bileşenleri):Lanolin(topikal nemlendirici preparatlar ve kozmetikler),para-fenilendiamin(saç boyaları,kürk boyaları,geçici dövmeler ve mürekkepler).
Tanı:Ayrıntılı bir çykü alınlmalıdır alışkanlıkları hobileri temas ettiği hususlar sorgulanmalıdır.İlk lezyonun başladığı yerin belirlenmesi kıymetlidir.Lezyonun yerleşim yeri ve biçiminin önemsenmesi bize ipuçları verir(flaster alerjisi gibi).Saçlı deri hizasında ise saç boyaları kulakta olanlar küpeye bağlı nikel alerjisi yara etrafında olan kızarıklık ve sulantılar kullanılan ilaca bağlı olabilir.Bu nedenle detaylı bir fizik muayene çok değerlidir.
Yama testi(patch)bilinen standart allerjenlerle deriye temasla tepki oluşturma prensibine dayalı bir testtir.Tanımlanmış alerjen serileriyle yapılır.Hastanın hikayesini desteklediği üzere,bilmediği ancak temas ettiği birçok unsura karşı hassas olduğunda göstermede yardımcıdır.Bu testin özgüllüğü %70 olduğu tespit edilmiş.En sık kullanılan Avrupa standart yama testi serisidir.Eğer bunlarda sonuç alınamazsa dental,ilaç,ayakkabı üzere daha spesifik testlere geçilebilir.Sırta bant stilinde yapıştırılan unsurlar 48saat sonra açılır.
