Leke nedir?
Leke sözü dermatolojide çok geniş kapsamlı bir terminolojidir. Doğuştan (benler, çil) oluşabileceği gibi
sonradan; hamilelik, hormon ilaçları yahut güneş hassasiyetine neden olan ilaçların kullanımı, derinin
rastgele bir nedenden (akne, ekzema, uçuk, yara, kesi) ötürü yapısının bozulması sonrası ve en çokta
ultraviyole ışınlarına koruyucusuz maruz kalınması nedenleriyle oluşabilirler.
Gebelik, menapoz, oral kontraseptif (doğum denetim hapı) ve güneş hassasiyetine neden olan ilaçların
(tetrasiklin, isotretinoin) kullanımı üzere nedenlerle oluşan kahverengi lekeler melazma (gebelik maskesi)
olarak tanımlanır.
Bilhassa beyaz ciltlilerde güneşle çok temasla yahut güneş yanığı sonrası omuz ve sırt bölgesinde
kahverengi tonlarında, küçük çaplı, çok sayıda güneş lekesi (lentigo) oluşabilir. 40 yaş sonrası el üstü, ön
kol ve yüzde görülen açık koyu kahverengi lekeler lentigo (yaşlılık lekeleri) olarak nitelendirilir.
Kızıl saçlı, beyaz derili bireylerde çocukluktan başlayan, güneş gören bölgelerde ortaya çıkan küçük
kahverengi lekeler ise genelde ailesel geçişlidir ve efelid (çil) olarak isimlendirilir. Bunun dışında 30 yaş
sonrası hem bayan hem erkeklerde eşit oranda, yüz ve bedende görülen açık- koyu kahverengi bazıları
düz kimileri üzeri pütürlü seboreik keratoz (yaşlılık lekeleri) olarak teşhis konulan lekeler mevcuttur.
Leke tedavisi
Öncelikle derideki rastgele bir kahverengi lekenin dermatoloji uzmanı tarafından değerlendirilip tanı
konulması kuraldır. Üstte bahsettiğim üzere birbirinden çok farklı nedenlerle oluşan kahverengi lekelerin
doğal olarak tedavisi de birbirinden farklıdır. Bu tedavi metotlarının içinde; kimyasal peeling, PRP, leke
mezoterapisi, leke maskesi ve lazer uygulamaları mevcuttur.
Tedavinin başlangıcında çoğunlukla çeşitli asitler içeren (hidrokinon, glikolik asit, N-asetilsisteinin,
tretinoinin, steroid, azelaik asit, kojik asit, askorbik asit) kremler kullanılır. Ekseriyetle gece ve leke
üzerine kullanılan leke açıcı eserlere karşın klinik karşılığın sağlanamadığı durumlarda değişik peeling
uygulamaları tedaviye eklenebilir. Kimyasal peeling ile topikal leke açıcı eserlerin birlikte kullanılması
tedavide sinerjistik tesir göstermektedir. Peeling öncesi hastanın değerlendirilmesinde wood ışığı
incelemesi ile pigmentasyonun derinliğinin ( yüzeyel-derin-miks) saptanması bize hastanın bu tedaviden
yarar görme mümkünlüğü hakkında fikir vermesi açısından kıymetlidir. Yeniden süreç öncesinde derinin uygun
halde hazırlanması ve peeling sonrası süreçlerin titizlikle yapılması değerlidir.
Kimyasal peelingler üst derinin yenilenmesini hızlandırarak leke unsurunun üst deriden atılmasını
sağlar. Böylelikle lekelerde açılma gerçekleşir. Kimyasal peeling; deriye kimyasal solüsyon (meyve asitleri,
TCA, glikolik asit, salisilik asit) sürülerek, derinin üst katmanını soyup deriyi düzgünleştirme ve düzeltme
hedefi ile kullanılmaktadır. Günümüzde, yüzeysel ve orta derinlikteki uygulamalar daha sık yapılmaktadır.
Ortalama 2 haftada bir yüzeysel bir peeling ya da 2-4 haftada bir orta derinlikte peeling biçiminde ve 3-4
seans olarak uygulanabilir.
Leke mezoterapisi bir başka tedavi yoludur. Mezoterapi; problemli olan bölgeyi tedavi etmek amacıyla
çeşitli ilaçların derinin orta katmanına verilmesi sürecidir. Leke mezoterapisinde de, ince çaplı iğneler ile
leke açıcı çok sayıda ilaçlardan (glutatyon, traxinamik asit, vit c, nikonitamid, n-asetil glukozamin) oluşan
kokteyl, lekenin içine belirli aralıklarla uygulanmaktadır. Lekeli bölgeye direkt ilaç uygulanması etraf
dokuya ziyan vermeden yalnızca lekeyi tedavi etmemizi sağlar. Tıpkı vakitte derinin üst kısmına etkisi
olmadığı için yaz aylarında da rahatlıkla uygulanabilen bir sistemdir. Uygulama öncesi hasta konforu için
topikal anestezik unsur yarım saat kadar evvelce sürülür. Süreç bölgenin büyüklüğüne nazaran 15-30
dakikadır. Hastanın lekesinin yoğunluğuna ve derinliğine bağlı olarak 15 gün-1 ay ortayla, 5-10 seans
yapılmaktadır.
Leke maskesi; birçok leke sorununda kullanılabilen bir enzimatik peeling usulüdür. Kitler şeklindedir
ve iki formu bulunur. Yüzeyel lekeler için daha hafif olan formu, daha derin ve ağır lekeler için biraz
daha soyucu tesiri yüksek olan kitleri mevcuttur. Deride bulunan melanin ölçüsünün azalmasına yardımcı
olur, pigmentasyonun baskılanmasında rol alır, ciltte leke oluşumunu tetikleyen mekanizmayı baskılar.
Tek seanslık uygulamadır. Hastanın cilt tahlili yapıldıktan sonra hangi kitin uygulanacağına karar verilir.
Kit içerisindeki temizleyici özel solüsyonu ile cilt hazırlandıktan sonra maske tüm yüze yahut boyun,
dekolte, karın, el ve bacaklardaki lekelerin üzerine uygulanır. Hastanın cilt tipi, lekenin tanısı, süresine
nazaran maske 8-12 saat kadar ciltte tutulur. Ve daha sonra kolay uygulanan devam protokollerini hasta
meskende uygulamaya devam eder. Leke tedavisinin yanı sıra cildin yenilenmesini, ince çizgilerin açılmasını
ve gözeneklerin küçülmesini de sağlar.
PRP, “Platelet Rich Plasma-trombosit (platelet) tarafından zenginleştirilmiş plazma ” demektir. PRP
tekniğinde, tüm yara güzelleşmesi ve doku yenilenmesi süreçlerini başlatan büyüme faktörlerine sahip
trombositler elde edilmektedir ve bu elde edilen trombositten varlıklı serum deri altına küçük iğneler ile
verilmektedir. Leke tedavilerine PRP eklenmesi tedavi sonuçlarının daha yeterli ve kalıcı olmasını sağlar.
PRP ile leke tedavisi 2-4 hafta aralıklarla başka leke tedavileriyle birlikte en az 3 seans yapılmalıdır.
Lazer tedavileri; genel olarak lentigolar (yaşlılık lekeleri), efelidler (çiller) , dermal melanositozlar (derin
yerleşimli, doğuştan gelen lekeler) çeşitli lazer tedavileri ile büsbütün yahut bariz seviyede kaybolurken,
cafe-au-lait makülleri (doğuştan gelen sütli kahverengi lekeler), postinflamatuar hiperpigmentasyon (yara
sonrası gelişen leke) ve melazmada (gebelik maskesi) lazer tedavisi ile değişik sonuçlar alınmakla
birlikte yüksek tekrarlama oranı bulunmaktadır.
Tedavide bir başka detay; leke oluşumunda en büyük etken güneş olduğu için, tedavinin muvaffakiyetinde ve
elde edilen sonucun devamlılığının sağlanmasında güneşten korunma tedbirleri son derece değerlidir.
Hastalarımızın cilt tipine ve yapısına uygun güneş koruyucuları hem yaz hem kış aylarında tertipli olarak
kullanmaya, yaz aylarında ter ve su ile temasla koruyucuların aktifliğinin azalması nedeniyle 3-4 saatte
bir tekrarlamaya, güneşin yeryüzüne dik olarak geldiği saatlerde (10-16) güneşe maruz kalmamaya çok
ihtimam göstermeleri gerekmektedir. Bu tedbirlerin yanı sıra leke tedavisinde hastanın sabırlı olması
gerekmektedir zira leke oluşum sistemini bir seferde baskılamak mümkün değildir. Uzun bir
vakte yayılan, birçok tedavi sisteminin bir ortada kullanıldığı ve her bir tedavi tekniğinin farklı
sistemlerle tesirli olduğunu düşünecek olursak leke tedavisinin ne kadar sıkıntı bir süreç olduğunu
anlayabiliriz.