LYME HASTALIĞI

Mevsim itibariyle riskin arttığı periyot olduğu için bu yazımda bahsetmek istediğim mevzu LYME HASTALIĞI.
Nedeni açıklanamayan ağrılarınız, halsizliğiniz, nörolojik bulgularınız, konsantrasyon ve hafıza sıkıntılarınız, uyku bozukluğunuz, çarpıntılarınız varsa LYME HASTALIĞI sizi de bulmuş olabilir.
“Lyme Hastalığı” adı pek çoğunuza yabancı, duyulmamış geldiyse şaşırmam. Çünkü pek çok tabip için de Tıp Fakültesi sıralarında üstün körü okunan, ülkemizde pek de fazla görülmediği düşünülen, fakülte bittikten sonra Enfeksiyon Hastalıkları uzmanları dahil çabucak her tabibin hafızasından sildiği mikrobik bir hastalık.
Lakin işin aslının bu türlü olmadığı son yıllarda giderek daha güzel anlaşılıyor. Düşünüldüğünden çok daha sık görülen ve coğrafyamızda da değerli bir hastalık etkeni.
Bir Romatoloji uzmanı olarak bu bahis neden beni ilgilendiriyor. Zira bu hastalığın bir başka ismi “büyük taklitçi”. Nedeni açıklanamayan, ismi konamayan pek çok eklem romatizmasının, kronik yorgunluk sendromu ve Fibromiyalji üzere gündelik hayatı sürdürülemez kılan ancak hekimler dahil kimseyi nitekim inandıramadığınız rahatsızlıkların; MS, ALS, otizm, nedeni belgisiz kısmi felçler üzere nörolojik bulguların pek birçoklarının arkasında bu sinsi hastalık var.
Kenelerle taşınan ve Borrelia denen bir bakterinin neden olduğu bir hastalık Lyme Hastalığı. Son yıllarda örümcek, sivrisinek ve öteki eklem bacaklılarla da taşınabileceği ve bu nedenle daha sık görüldüğü düşünülüyor. Bilhassa kenelerin beslenmeye başladığı bahar aylarında bulaşıp birkaç ay içinde hastalık bulguları ortaya çıkmaya başlıyor. Pek çok kişi öncesinde kene ısırığını hatırlayamıyor. Ormanlık, kırık alanda yaşamak, seyahate yahut pikniğe gitmek bulaşın olması için kâfi olabiliyor.
Birinci bulgular ısırıktan ortalama 10 gün sonra ortaya çıkıyor. Bedende, daha çok ısırık alanında ortası soluk, etrafı kızarık bir cilt bulgusu ve bazen eşlik eden grip bulguları (baş ağrısı, kas ve eklem ağrısı, halsizlik, ateş, lenf bezi büyümeleri gibi) görülüyor. Bu evre 3-4 hafta kadar sürüyor ve bu kademede şanslı olup teşhis konan, tedavi alan şahıslarda sorun büsbütün çözülüyor. Lakin ne yazık ki bu basamakta teşhis konması gerek bulguların çok tipik olmaması, tipik cilt bulgusunun hastaların yarısında görülmemesi ve gerekse de tabibin aklına gelmemesi nedeniyle güç. Bu etapta kâfi tedavi edilmeyenlerde hastalık ileri evrelere geçiyor.
Borrelia bakterisi bağışıklık sisteminden saklanmayı, form değiştirip adeta görünmez olmayı başararak eklem, kalp, göz, beyin dahil tüm dokulara dağılabiliyor. Yerleştiği organa dair orta ara ortaya çıkan bulgulara neden oluyor. Örneğin:
• Çarpıntı
• Göğüs ağrısı
• Dengesizlik
• Yüz felci
• Konsantrasyon güçlüğü
• Unutkanlık
• Duygusal dalgalanmalar
• Kas ağrısı
• Eklem şişliği
Bu hastalığın birinci ortaya çıkarılış hikayesi de eklemlerde sebep olduğu bu iltihabi tepkiler vesilesiyle oluyor gerçekten. Amerika’da kuzeydoğu bölgesindeki kırsal bir kasabada çocuklar ortasında ortaya çıkan bir eklem romatizması salgınının nedeni araştırılırken bunun aslında romatizma değil mikrobik bir etken kaynaklı Lyme Hastalığı olduğu anlaşılıyor. Hastalığın tanınması ile son 10-15 yılda bildirilen olay sayısında 10 kat artış oluyor.
Şayet ikinci evrede de yani bedene yayılım evresinde de hastalık farkedilemez ve tedavi edilmezse ondan sonrasında işler daha da karışıyor. Üçüncü evrede yani KRONİK LYME HASTALIĞI denilen evrede nedeni açıklanamayan yorgunluk, konsantrasyon zahmetleri, kas-eklem ağrı ve şişlikleri, nörolojik bulgular, idrar yapma zahmeti, uyku bozuklukları üzere hiçbir tabana oturtulamayan, sıklıkla “psikolojiktir” denilerek Psikiyatristlere yönlendirilen, ağır ve nedenden çok şikayete yönelik tedavilerin verildiği periyoda giriliyor ve bu yıllarca tahminen de hayat uzunluğu bu halde devam ediyor. Dahası bu bakterinin otoimmüniteyi yani bedenin bağışıklık sistemini şaşırtıp kendi dokularına reaksiyon vermesine neden olan bir tetikleyici tesiri de var. Bu noktada otoimmüniteye yönelik verilen ve asıl amaç olarak bağışıklığı baskılamaya yönelik tedaviler ile süreksiz yararlar sağlanırken aslında bu bakterinin bedende yayılması ve dokulara yerleşmesi artıyor, işler daha da çetrefilleşiyor.
Sonuç olarak özellikle kırlık, ormanlık bir alana seyahat sonrasındaki günlerde gelişen cilt bulgusu, ateş yüksekliği, gribal bulgular ve ilerleyen aylarda, yıllarda ortaya çıkan eklem ve kas yakınmaları, süreklilik gösteren halsizlik, nedeni açıklanamayan nörolojik bulgular olduğunda Lyme Hastalığı kesinlikle akla gelmelidir. Dahası kene ısırığı kesin olarak biliniyorsa hekiminizi bu açıdan bilgilendirmek, bu hastalığın bulguları açısından uyanık olmak daha sonra yaşanabilecek pek çok tahlilsiz rahatsızlığın en baştan tedbirini almayı sağlayacaktır.