Her canlının,eğer doğuştan bir mahzuru yoksa,doğal ve istikrarlı bir metabolizması vardır. Metabolizma, bedenimizdeki birtakım olaylar zincirinin genel ismidir. Bu olaylar zinciri; besin unsurlarının ve havanın bedenimize girişi ile başlar,onların vücud içinde parçalanması,taşınması,yakılması yahut kullanılması,başka unsurlara dönüşmesi,yıkılması ve atılması üzere birçok faaliyetlerle devam eder. Bu zincir faaliyetler ömür uzunluğu istikrarlı ve nizamlı bir biçimde devam etmektedir. Bütün metabolik faaliyetlerin direkt yahut dolaylı bir formda birbiriyle ilgisi vardır,dolayısıyle zincirin bir halkasında meydana gelen değişim yahut bozulma başka safhaları ve süreçleri de etkilemektedir. Metabolizma zincirini en fazla etkileyen faktörlerin başında yanlış ve istikrarsız beslenme, çok ilaç kullanımı,zehirlenmeler,havasızlık,hareketsizlik,stres gelmektedir.
Doğal ve İstikrarlı Bir Metabolizma
Doğal ve istikrarlı bir metabolizma demek; tüm vücud işlevlerinin ahenkli ve sağlıklı olarak yerine gelmesi demektir. Yani; vücud sıhhati,ruhsal-zihinsel tatmin,yaşama sevinci ve farkındalık üzere hayat için kıymetli şartlar yerine getirilir,iç sinyaller daha âlâ algılanabilir. Bu da şu demektir; istikrarlı ve doğal bir metabolizma daha yeterli bir ferdî ve toplumsal gelişim faktörüdür.
Her vücud kendisi için gerekli olan enzim ve hormonları,kendi doğal istikrarıyla,kendi başına üretebilir,bunun için gerekli yapı materyallerinin beslenme yoluyla temin edilmesi gerekir. Bu temin işi sağlıklı bir beşerde kendi iç yahut dış sinyalleri ile (acıkma,doyma,iştah,iştahsızlık,egzersiz,hareketsizlik v.s.) ayarlanabilir.
Beslenme yoluyla bedenimize 3 temel besin hususu alırız. Karbonhidrat,yağ ve protein.Karbonhidratlar güç kaynağı,proteinler bedenin yapı taşları,yağlar da hem güç kaynağı hem de hücre yapısı için gerekli unsurlardır.Bunlarla bir arada vücud için gerekli ve takviye hizmeti gören mineral,su,elektrolit ve vitaminleri de besin olarak alırız.
Aldığımız karbonhidrat ve yağlar birtakım sindirim safhalarından sonra hücrede yakılarak güce dönüşür,eğer güç ihtiyacı yoksa yağlar yağ deposunda,karbonhidratlar da glikojen depolarında saklanır,ancak kaslarda ve karaciğerdeki glikojen depoları çok çabuk dolduğu için artan karbonhidratlar da yağa dönüşür ve yağ depolarına sarfiyat.Yani bedenimizde depolanan yağların iki kaynağı vardır;biri yağlı besinler,diğeri karbonhidratlar(şekerli besinler)dır.
Metabolizmanın bozulmasıyla bedenimizde çeşitli hastalıklar silsilesi başlar.Bunların başlıcaları diyabet,tansiyon yüksekliği,aşırı kilo,kalp damar hastalıkları,nörolojik ve ruhsal rahatsızlıklar v.s.’dir. Obezite,diyabet ve hipertansiyon birlikte olursa buna metabolik sendrom ismi verilir.
Tüm vücud hücrelerinin güç için glikoza muhtaçlığı vardır,ancak bunların içinde bazıları(beyin,alyuvarlar ve üreme organları) güç muhtaçlıklarını yalnızca glikozla karşılayabilirler. Bunun için de kan şekeri düzeyinin her vakit kâfi ölçüde olması gerekir. Kan şekeri düzeyi,insülin ve glukagon isimli, pankreastan salgılanan hormonlar tarafından denetim edilir.Kan şekerinin yükselmesi de,düşmesi de vücud için tehlikelidir.
Normal olarak,gıda alımıyla,kan şekeri yükseldiğinde pankreastaki beta hücreleri insülin salgılayarak kandaki glikozun kas ve yağ hücrelerine taşınmasını sağlar ve şeker düzeyini olağana indirir.Kan şekerinin olağandan aşağı indiği durumlarda pankreasın alfa hücrelerinden glukagon hormonu salgılanır ve bu hormon karaciğerde depolanmış olan glikojeni glikoza çevirerek kana verir,dolayısıyla düzey tekrar olağana döner.
Aşırı ve devamlı karbonhidrat yüklü beslenme,3 öğünden fazla yemek tüketmek(ara öğünler yahut abur cubur atıştırmak),aç karnına meyve yahut tatlı yemek,hazır besin ve içeceklerin çok tüketilmesi üzere birçok sebeple kanda şeker düzeyinin yüksekliği neredeyse devamlı hale gelir,buna bağlı olarak da insülin düzeylerinin devamlı yüksekliği kelam hususudur, zira insülin yüksek şekeri algıladığı anda çabucak salgılanır ve kandaki düzeyi olağanın üstüne çıkar. İnsülinin misyonu devamlı olarak şekeri hücreye taşımak ve hücre içine sokmak olduğundan,şekerin ve insülinin orta vermeksizin yüksekliği sebebi ile,hücrelerde bir süre sonra doygunluk başgösterir ve hücreler insüline karşı direnç göstermeye ve getirdiği glikozu kabul etmemeye başlar.Eğer bu türlü olan bireyler antrenman ve spor da yapmıyorsa (kasları çalışmıyorsa) kan şekeri gitgide yükselmeye başlar(spor yapanlarda hücreler bir ölçü daha şekeri insülinden bağımsız olarak hücre içine kabul eder.)Kan şekerinin böylelikle yükselmeye başlaması pankreası tetikler ve daha fazla insülin salgılamaya başlar ve pankreas vakitle yorulur,işte DİABETE giden yol bu türlü açılır.
DİABET 2 türlüdür.
Tip 1 Diabet: Çocuk yaşta geçirilen otoimmün pankreas hastalıkları sebebi ile olur.Pankreasın beta hücreleri ya çok az insülin üretir yahut hiç üretemez,dolayısıyla insülin olmadan hücrelere glikoz taşınamayacağı için hücrelerin glikoz muhtaçlığı karşılanamaz,bu hastalara dışarıdan insülin vermek gerekir.Bunlara insülin bağımlısı diabetliler de denir. Tüm diabetliler içinde bunların oranı yaklaşık %6-7 kadardır.
Tip 2 Diabet: Ekseriyetle karbonhidrat yüklü yanlış beslenme sonucu oluşan fazla kilo ve hareketsizlik ana faktördür. Kandaki yüksek şekeri dengelemek için devamlı yükselen ve devamlı salgılanan insülin sebebiyle hücreler glikoza doymuştur ve artık insüline direnç gösterirler ve glikozu kabul etmezler.Ancak idman ve spor yapan şeker hastalarında kasların çalışması esnasında insülinden bağımsız olarak bir ölçü şeker hücre içine kabul edilir,ayrıca alyuvar,üreme organları ve beyin üzere glikozla beslenen organlara taşınan glikoz için de (insülinden bağımsız olarak) glikoz taşıyıcı öteki hormonlar vardır,bunlar sayesinde insülin olmasa da bu organlar güç gereksinimlerini karşılayabilirler ama bu ölçüler tek başlarına kan şekerini düşürmeye yetmez. Kan şekerini düşürebilmek için pankreas çok insülin salgılamaya devam eder ve bir süre sonra uygunca yorulur,artık insülin veremez hale gelir,işte bu tablo şeker hastalığının tam yerleştiğini gösterir.
Eğer karbonhidrat alımında uzun zincirli(polisakkarid) , güç ve geç emilen(glisemik yükü düşük) eserler tercih edilirse hem kan şekeri ve hem de münasebetiyle insülin ani yükselmez ve de çabuk acıkma olmaz, daha sonra kan şekeri de ani düşmez,yani reaktif hipoglisemi olmaz.Beslenme halinin ayarlanması ile 5 saat mühletle kan şeker düzeyi istikrarda tutulabilir,bu da bu mühlet zarfında bir tokluk hissinin sağlanması demektir. Aksi takdirde kısa zincirli (monosakkarid)karbonhidratlarla(glisemik yükü yüksek) beslenme olursa kan şekeri ve insülin çok süratli ve dik bir yükseliş gösterir ve daha sonra şeker de ansızın düşer ve çabucak açlık hissedilir,tekrar yemek yahut atıştırma olursa şeker ve insülin tekrar yükselir ve bu döngü bir süre sonra hücrelerin glikoz doygunluğuna ve İNSÜLİN DİRENCİne götürür. Vazifesi karaciğerdeki yedek şekeri kana vererek şeker düzeyini dengelemek olan GLUKAGON hormonunun görev yapması da engellenmiş olur, bu durumda fazla şeker yağa dönerek depolanır.
Metabolizmanın,neredeyse, temeli diyebileceğimiz insülinin istikrarının bozulması ve devamlı yüksek seyretmesi protein ve yağ metabolizmasını da bozar ve zincir rahatsızlıklar baş gösterir.Bunlar,hipertansiyon,kolesterol yükekliği, pıhtılaşma bozukluları,stres artışı,cinsel ve büyüme hormonlarının baskılanması,enfeksiyonlara eğilimin artması v.s.dir.
İNSÜLİN DİRENCİnin belirlenmesinde; kan şekeri düzeyinin kan insülin düzeyi ile çarpılıp 22.5’e bölündüğü HOMA İNDEX’i kullanılır.4.6’nın üzerindeki sayılar insülin direncini gösterir. İnsülin direncinin öbür bir göstergesi de karın etrafı ölçümüdür.Kadınlarda 88 cm. erkeklerde 102 cm’den büyük olması insülin direncine işarettir.
SONUÇ olarak şunu rahatlıkla söyleyebiliriz;İnsülin yüksekliği ve İNSÜLİN DİRENCİ bedenin kabusudur ve karabasan üzere üzerine çökerek,bütün hayati işlevleri altüst etmektedir.
İşte,METABOLİC BALANCE burada devreye girerek,metabolizma için uygun olan istikrarlı,tamamen şahsa özel programlar ile insülin direncini ortadan kaldırmakta ve metabolizmayı kendi doğal istikrarına getirmektedir.