Obezite (aşırı kilo), günümüzde gerek kendisi ve gerekse yol açtığı komplikasyonlar açısından en değerli sıhhat sorunlarının başında gelmektedir. Son yıllarda, bütün dünyada ve bilhassa sanayileşmiş ülkelerdeki çocuk ve erişkinlerde obezite giderek daha sık görülmektedir. Ülkemizde de, yapılan bir araştırmada yetişkin bayanların %33 ‘ünün kilolu, %19’nın obez olduğu bildirilmiştir.
Kilo sorunu olanların ekseriyetle birinci yaptıkları, kalori kısıtlamasına nazaran hazırlanmış diyetleri uygulamaktır. İnternete girildiğinde yüzlerce diyet bulunabilir. Bu diyetlere Yo-Yo diyet deniyor. Lakin bu diyetlerin sizin için uygun olup olmaması, önemli bir meseledir. Aç kalarak yahut düşük kalorili diyeti uyguladığınızda başlangıçta kilo veriliyor, lakin bir mühlet sonra beyinde “vücut kıtlık içinde “ algılaması oluşuyor ve beyin metabolizmayı yavaşlatıyor. Bir ölçü kilo verilse bile, olağan yemek alışkanlıklarına geçer geçmez, beyinden çabucak “vücut tekrar kıtlığa girebilir” bildirisi geliyor. İşte yemeklere saldırıp, daima yemek yeme duygusu da bu türlü gelişiyor. Sonuçta diyetle verilen kilolar, diyet bırakıldıktan sonra ziyadesiyle geri alınıyor. Yapılan birçok çalışmada, kalori kısıtlamasına dayalı diyetlerin çok tehlikeli olduğu bilimsel olarak gösterilmiştir. Öyleyse ne yapmalıyız ? Bunu açıklamadan evvel, bedenimizdeki güç muhtaçlığının ne formda düzenlendiğinden kısaca bahsetmekte yarar var.
Vücudumuzun gün içindeki muhtaçlığı olan enerjiyi, en önemli üç hormon düzenler. Bunlar İnsülin, Leptin ve Glukagon hormonlarıdır. Ağzımıza bir lokmayı alıp çiğnemeye başladığımız anda, kan şekerimiz ve kan insülinimiz birlikte yükselmeye başlar. Kan şekeri, insülin hormonu tesiri ile günlük olarak yaşantımız için gerekli olan enerjiyi sağlar.Yemek yedikten ortalama 2-2.5 saat sonra kandaki insülin hormonu ve şekerimizin seviyeleri giderek düşmeye başlar.Yediğimiz rastgele bir besinden sağlanan güç, ihtiyacımızdan çok fazla ise, bünyemiz yükselen kan şekerinin hepsini yakıt olarak kullanamaz. Bu durumda insülin hormonunun ikinci misyonu devreye girer.
Yemek yedikten aşağı üst 2-2.5 saat sonra bedenimize gücün sağlanması emeliyle bu sefer pankreastan glukagon hormonu salgılanır. Glukagon hormonu da karaciğerimizde evvelce depolanmış yedek şekerin kana geçmesini ve yakıt olarak kullanılmasını sağlar. Karaciğerdeki depo ölçüsü fazla değildir, kısa müddette tükenir. Olağan ve sağlıklı kurallarda rastgele bir besin yemeden ve acıkmadan 4-5 saat geçirebilmemiz; bu hormonların tertipli, kâfi ve tesirli bir biçimde ahenk içinde çalışmaları sonucu olmaktadır. Yemekten 2 saat sonrasına kadar insülin hormonunun, bundan 2 saat sonrasına kadar da glukagon hormonunun tesiri devrededir.
Bu vakit zarfında yani yemekten 4 -5 saat sonra ağzımıza bir lokma koymadan olağan yaşantımızın devam etmesi emeliyle “Leptin hormonu” isminde bir hormon salgılanmaya başlar.Leptin hormonunun vazifesi, bedenimizin çeşitli bölgelerinde evvelden depolanmış yağları yıkarak, bedenimize gerekli olan yakıtı ve münasebetiyle enerjiyi sağlamaktır. İşte bu nedenle kilo verebilmemiz yani birikmiş olan yağlarımızın yakıt olarak yıkılması ve güç sağlayabilmesi için leptin hormonunun salgılanması koşuldur. Sık sık bir şeyler yediğimizde, kan şekerimizle birlikte insülinimizde yükselecektir. Bu alışkanlık devam ettiği sürece kan insülinimiz devamlı yüksek kalacaktır. Yiyeceklerle ihtiyacımızdan fazla aldığımız şekerde, yüksek olan bu insülin sayesinde depoya gönderilecektir. Sonuç olarak kilomuzda artacaktır. Bu süreç devam ettiği surece kalıcı kilo vermemiz imkansızdır.
Depo edilmiş yağları güç olarak kullanmak için ya fizik aktiviteyi arttıracağız ya da leptin hormonunun vazifesini yapmasına imkan sağlayacağız. Leptin hormonunun tokluk hissi verme, açlığımız bastırma, yediklerimizin kâfi olup olmadığını beynimize iletme üzere çok kıymetli misyonları vardır. Olağan fizyolojik şartlarda, gündüzleri her bir lokmadan sonra insülin hormonu salgılanır. İnsülin hormonu, beyaz yağ hücrelerinden leptin hormonunun salgılanarak depo edilmesini sağlar. Leptin hormonu beyaz yağ hücrelerinde gereğince depo edilince, fazlası kana geçer ve bu da pankreastan insülin imalini durdurur. İnsülin hormonunun salgılanması engellenince, kan şekerinin yağ olarak depolanması da duracak, kan şeker seviyesi azalmayacak ve tokluk hissi devam edecektir.
Geceleri leptin hormonunun en fazla salgılandığı saatler 02-05 ortasıdır. Akşam geç yemek yenmediğinde leptin hormonunun salgılanmasını da sağlamış olur. Bu hormonun en yeterli salgılandığı vakit, rahat ve derin uyku anlarıdır. Sık sık bir şeyler atıştırmamız sonucunda, insülin hormonunun daima olarak salgılanması Leptin hormonunun da daima olarak salgılanmasına neden olur. İnsülin ve Leptin hormonlarının sirkülasyonda uzun müddet yüksek olarak kalması, bütün dokularda bulanan insülin ve Leptin hormonlarının komutlarını algılayacak olan hücrelerin, bu hormonların komutlarını işitemez hale gelmesine neden olur. Bunun sonucu Leptin hormonu pankreasta bulunan hücrelere tesir edemez ve insülinin salgılanmasını engelleyemez.
Leptin hormonunun bildirisini algılayamayan pankreas hücreleri insülin salgılamaya orta vermeden devam edeceğinden yağların depolanması daima olarak devam edecektir. Bu duruma bilimsel olarak “insülin ve Leptin direnci” ismi veriliyor. Öteki bir deyişle “Hiperinsülinemik hastalık” diyoruz. İnsülin ve Leptin direnci olan bireyler sık sık acıkır ve devamlı olarak “acıkma” ya da “doyamama” korkusu içinde yaşarlar.
