Günümüzde her geçen gün artan aile içi şiddetin çeşitli nedenleri var kuşkusuz ama en kıymetli nedenlerinden birisi sağlıklı bir irtibatın sağlanamamasıdır. Sosyolog – Eğitim ve Aile Danışmanı Belgin Turan Satıcı, gazetemize verdiği röportajda sağlıklı bir bağlantının nasıl sağlanacağı konusunda değerli bilgiler aktardı. En büyük zararın ve yararın, insanın kendisinden geleceğini vurgulayan Belgin Turan Satıcı, aile içinde sağlıklı bir irtibatın nasıl sağlanacağı, ailelerin çocuklarının eğitiminde nasıl bir irtibat kurulması gerektiği ve iş hayatında nasıl bir bağlantının sağlanacağı konusunda değerli tüyolar verdi.
İşte Murat Doğan’ın Sosyolog – Eğitim ve Aile Danışmanı Belgin Turan Satıcı ile ‘sağlıklı bir iletişim’ konusunda yaptığı röportaj…
Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz? Toplumsal mevzularda aile ve çocukların eğitimleri üzerine birçok araştırmanız bulunuyor. Ne vakitten beri aile sosyolojisi üzerine araştırma yapmaya başladınız?
Şanlıurfa doğumluyum. Birinci ve Orta tahsilimi Şanlıurfa’da tamamladım. Lise yıllarında şiir yarışlarına katılarak çeşitli mükafatlar aldım. Erken yaşlarda, sanat ve kültürle ilgilenmeye başladım. Şanlıurfa Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kısmını bitirdim. Akabinde Anadolu Üniversitesi İşletme Kısmını bitirdim. İkinci Üniversite olarak Anadolu Üniversitesi Sosyoloji Kısmını okudum. Zira Türk Hava Kurumu Üniversitesinden “Aile Danışmanlığı” eğitimi aldım ve bir çok sertifika programlarına katıldım. Toplumsal bahislerde, aile ve çocukların eğitimlerine takviye olmak, bu mevzuda çeşitli çalışmalar yapmak istiyordum.
Psikoloji çocukluğumdan beri ilgimi çeken bir daldı. Yıllarca köşe yazılarında kişinin kendi kendisini keyifli etmesi, kendisiyle ve etrafıyla barışık olması ve bağlantı mevzuları üzerine yazılar yazdım. TRT’de, toplumsal sorumluluk projelerinde, aile sosyolojisi hakkında birçok radyo programı yaptım.
İletişimde değerli olan faktör nedir; sağlıklı bir bağlantı nasıl sağlanır?
İletişim his niyet haber ve bunları bir halde karşı tarafa internet, telefon kullanarak ya da yüz yüze, karşı tarafa istediğimiz bildirinin aktarılmasıdır. Bunu vücut lisanımızı kullanarak, sözcükleri kullanarak yaparız. En kıymetlisi ise ses ve vurgudur. Örneğin birine canım dendiğinde o canım sözü 3-5 biçimde söylenebilir. İletiler ses tonuna nazaran çok farklı anlaşılabilir. Örneğin; bir duruma reaksiyon verilirse yüksek sesle verilen reaksiyon daha sert anlaşılabilir. Lakin daha yavaş ve kibarca verilen reaksiyon daha olumlu anlaşılır.
İletişim yalnızca beşerler ortasında değildir. Bütün canlılarla, tabiatla irtibat kurulabilir. Ve bağlantı yalnızca konuşarak olabilir de diyemeyiz. Hayvanlar kendi sesleri ile bizimle bir halde irtibat kuruyorlar. Bir kedi ya da bir köpek bize acıktığını miyavlamanın ya da havlama tonlarıyla bile bize hissettirebilir. Beşerler tabi ki bağlantı kurarak sıkıntılarını meselelerini aktarabiliyor.
Günümüzde beşerler sağlıklı bir bağlantı kurabiliyor mu? Yalnızca konuşuyor olmak sağlıklı bir bağlantı kurmamıza vesile olur mu?
Ne yazık ki olmuyor. Sağlıklı irtibatta küçük incelikler var. En kıymetlisi göz göze gelerek irtibat kurmak. Çok yeterli dinlemek, hareketlerimizle de bunu onaylamak sağlıklı bir irtibatın gereklerindendir.
Aktif bir dinleyici olmak nasıl olur? Yani bağlantının sıhhati açısından faal bir dinleyici olmak için nasıl hareket edilmelidir?
Aktif dinleyici; Örneğin çocuklar, okulda yaşadığı bir badireyi anne ya da babasına anlatmak istediği sırada anne-baba televizyon seyrediyorsa çocuğa kulak asmadan ‘Sen anlat biz dinliyoruz’ dedikleri görülüyor. Lakin çocuk orada hissini anlatmak istiyor; Bir diğerinin okulda onun gururunu kırdığını anlatmak istiyor. Çocukla duygudaşlık kurulabilmesi için çocuğun bir şey anlatacağı sırada anne ya da baba televizyonu kapatarak o kumandayı elinde bırakmak zorunda. Aksi takdirde çocuğa saygısızlık yapılmış oluyor. Ehemmiyet verilmediğini anlayan çocuk da boş ver diyerek sıkıntısını anlatmaktan vazgeçiyor.
Ancak tam bilakis olsa Örneğin bizim televizyon izlediğimiz sırada çocuğumuz problemini anlatacaksa izlediğimiz bir program çok değerli ise ‘Tamam 5 dakika sonra seninle konuşalım olur mu?’ Ya da televizyonu kapatıp ‘Tamam gel konuşalım ne oldu bugün’ diye sorarsak ve problemini dinledikten sonra daha sakin bir üslupla hareket etmemiz daha sağlıklı bir bağlantısı ortaya koyar ve etkin bir dinleyici olmamızı sağlar.
Şehir hayatı, değişen toplumsal bakış açısı ve bayanın toplum içindeki yerinin netleşmesi bunda tesirli faktörlerdir. Aile üyelerindeki saklı depresyon, husus bağımlılıkları, ekonomik zorluklar, ahlaki dejenerasyonun da boşanmalara da tesirli olduğu düşünülmektedir.
Aile içerisinde geçimsizlik olduğunu ve buna bağlı olarak son vakitlerde artan boşanmalar ya da bunun daha da ilerleyip aile içi şiddete yanlışsız yönelmesi sağlıklı bir irtibatın olmamasından mı kaynaklanıyor?
Şiddet olaylarının tabi ki birçok nedeni vardır. Aile içerisinde şiddete daha sık rastlanan olaylar da kişinin kendi denetim düzeneğinin zayıf olmasıdır. Buna da öfke denetimi diyebiliriz. Öfke denetimi sağlandığı vakit sağlıklı bir bağlantı kurulabilir. Şayet öfkemizi denetim edemiyorsak ya kendimizle çözemediğimiz bir sorun vardır ya da bizim her sözümüzün kabul edilmesini isteriz ve karşımızdaki beşerler bunun aksini yaptığı vakit bunu gerek maddi, gerek manevi, gerekse duygusal istikametten karşı tarafa şiddet uygulandığının ne yazık ki medyadan, etrafımızdan görüyoruz.
Sosyo-ekonomik durum şiddet ölçüsünde değişebilir. Eğitimli, profesör seviyesine gelen biri de meskende şiddet uyguladığını görebiliyoruz. Tabi duruma, olaylara ve şahıslara nazaran şiddetin boyutu değişebilir.
Fikir çatışması; söylediğini yanlış manaya ve herkesin kendi penceresinden bakarak yalnızca kendi söylediklerini gerçek olarak kabul edip karşımızdaki kişinin söylediklerini ise yanlış kabul etmesi üzerinden hareket etmesinden kaynaklanan meseleler yaşanabiliyor.
Eşler ortasındaki şiddette, maddiyat alt kökenleri olabilir. Bunun doğurduğu bir kızgınlık alt tabanda oluşabiliyor. Fakat sosyo-ekonomik seviyesi makûs olursa şiddet daha yüksek, değilse daha az olur üzere bir telaffuz yanlışsız değildir.
Bu fikir çatışmalarını nasıl orta noktada buluşturabiliriz?
Olaya hangi taraftan bakılmak istenirse o tarafı görülür. Örneğin aile içerisinde bayan bir şey almak istiyorsa koca da bunu kabullenmiyorsa iki taraf da kendi isteğini yapma açısından ısrar ederek yeni bir şiddet ortamı yaratıyorlar. Bu nedenle fikir çatışmalarından kurtulmak için öncelikle kendimize bakmalıyız. Şiddet ortamının ortaya çıkmasının nedenlerine bakmalıyız. Şiddet ortamını yaratarak ne kazandığımızı ya da ne kaybettiğimizi kendimize sormamız lazım. Gerekirse bir uzmandan takviye alabiliriz. Bu son derece olağandır. Başımız, dişimiz ağrıyınca nasıl ki doktora gitmek ayıp değilse aile içi bağlantı çatışmalarında da bir uzmandan profesyonel takviye alabiliriz.
Aile içerisindeki şiddet, çocukların davranışlarını nasıl etkiliyor; muvaffakiyete ulaşmalarının önüne bir pürüz olarak çıkıyor mu?
Çocuk, aile içindeki, bu çatışmayı görünce doğal olarak etkileniyor. Ailenin, çocuklarının davranışlarından şikâyetçi olduğu vakit öncelikle kendilerini sorgulamaları gerekir. Zira çocuklar da davranışlarını anne-babaya bakarak oluşturmuş durumda. Meskende daima aile arbedesi, uyuşmazlık gören çocuk, okul hayatında da muvaffakiyet sağlayamaz. Konuttaki çatışmadan uzaklaşmak isteyen çocuklar, kendini aile içinde yabancılaşmış üzere hissederse daha makûs alışkanlıklara da yönelme durumu yüksektir. Zira konutta huzur bulamayan çocuk huzuru dışarıda aramaya başlar. Çocuğun sıkıntılarını arkadaşlarından evvel ailesine anlatması için ailenin buna bir ortam hazırlaması gerekir.
Çocuğun yalnızca ailesine bağlı kalmayıp dışarıda kendini tanıması, hayatı tanıma açısından da olumlu katkı sağlamaz mı?
Çocuğun kendini dışarıda bulması elbette ömrüne olumlu katkılar sunacak. Fakat berbat alışkanlıklara yönelmemesi konusunda uzaktan denetim edeceğiz. Yani çocuk kendisine rahat bir alan yaratırken az da olsa onu uzaktan gözlemlememiz gerekir. Sonuçta çocuk da bir bireydir. O da kendisini rahat söz edecek bir ortam arayışı içerisindedir.
Bazı aile bireyleri ortasında da küslüklerin olduğunu görüyoruz. Uzun müddet birebir ortamda yaşayıp birbirleri ile konuşmayan aileler var. Bu küslükleri ortaya çıkaran sorun ne olabilir?
Aynı meskende aylarca birbirleriyle konuşmayan aileler var. Birbirleriyle konuşmayarak iletilerle birbirlerinin fikirlerini belirtiyorlar. Bu düzensizlikler, daha çok geniş ailelerdeki bireyler ortasında görülüyor. Aile içinde uzun periyodik küslükler ne kıymetlerimize ne de aile kurumunun kutsallığına uygun değildir. Eşler ortasındaki küslük, dargınlık öncelikle kendilerinin ruh sıhhatini olumsuz tarafta tesirler. Sonra da çocuklarını ve yakın etraflarını tesirler. İnsanın beşere verdiği en büyük cezadır, diyebiliriz. Bunun bir nedeni de aile büyükleri ile küçüklerinin ömürleri ortasında farklılıkların ortaya çıkmasıdır. Yani yaşantımız süratle değişirken, ebeveynlerin çocuklarını daima bir şeyler konusunda uyarmasından ve çocukların da bu ihtarlardan sıkılması aile bireyleri ortasında bir düzensizliğe neden oluyor.
Senin ailen, benim ailem muhabbeti bizi çıkmaza götürür. Farklılıklarımızı kabul edip ve ortak noktalarımızın güzel taraflarını görmeliyiz.
Bu nedenle bir mevzuda direk uyararak değil de ebeveynlerin o davranışları uygulayarak çocuklarına örnek olması gerekir. Örneğin hiç eline kitap almamış bir anne ya da baba çocuğunu kitap okuması konusunda uyardığı vakit çocuk, bu davranışlardan çok formda bunalır. Fakat kitap okuma alışkanlığını çocuğuna kazandırmak isteyen annenin kendisinin de kitap okuması gerekir.
Yaşamımızda muvaffakiyete ulaşmamızın önünde en büyük pürüzlerden biri özgüven eksikliği olduğunu söylersek; çocukların özgüvenlerini kaybetmemeleri için ailelere ne üzere vazifeler düşüyor?
Aile içerisinde istikrar çok değerlidir. Birtakım aileler çok otoriter iken çocuğu çok sıkıyor. Yani çocuğa sevgiyi bile şartlı veriyor. Örneğin çocuğa ‘şunu yaparsan seni severim’ demesi üzere. Bu aile ortamında yetişen çocuğun özgüveni yetersiz olduğu üzere çok rahat olan, hiç hudut koymayan ailelerdeki çocuklarda da özgüven olması gerekirken bunun yetersiz olduğunu görüyoruz. Zira çocuk, ailede hiç kısıtlama görmediği vakit dışarıda bir kısıtlama ile karşılaştığında kendi özgüvenini kaybediyor. Hayatımızda birçok yerde ve vakitte sınırlamalarla karşılaşıyoruz. O yüzden çocuk yetiştirmede hudut koymayı da ihmal etmemeliyiz. Aileler otoriter olabilir. Lakin çocuklar bir yanılgı yaptığında onları rencide etmeden tatlı bir lisanla evlatlarımızı uyarmalıyız.
Aile içerisindeki bağlantıdan bahsettik; sağlıklı bir irtibatın kurulması için birbirimizi öncelikle anlamamız gerektiğini vurguladınız. Pekala, biraz da iş hayatından bahsedersek, örneğin iş görüşmesine giden bir birey, kendini işe kabul ettirebilmesi için nasıl bir bağlantı kurmalı?
İş görüşmesinde birinci izlenimler kıymetli olduğu için irtibattan evvel kılık kıyafetimizin düzgün olmasına öncelik vermeliyiz. Yani iş görüşmesinde birey, birinci puanı görsel olarak kıyafetinin ihtimamlı olmasından alır. Sonrasında bireyin özgüvenine bakılır. Bilgi ve deneyimlere bakılır. Lakin birey burada o denli bir bağlantı kurmalı ki bu kaideleri ortadan kaldıracak formda karşısındakini etkilemelidir. Bu işi yapabildiğine karşısındakini inandırmalıdır. Konuşmamız esnasında vücut lisanımız, diksiyonumuz, seçtiğimiz sözler bir bütünü oluşturur. Bunlar birbirinden başka düşünülemez. Yalnızca vücut lisanımızı kullanarak ya da yalnızca göz teması kurarak da sağlıklı bir bağlantının ortaya çıkmasını sağlamaz. Yani bağlantıda ahenk sağlanmalıdır. Karşıdaki kişinin ne istediği bilinmelidir. Zira herkesin karakteri farklıdır. Kimi görsele ehemmiyet verirken kimi ses tonuna kıymet verir.
Eğitim konusuna da değinirsek bir öğretmen ile öğrenci ortasındaki irtibat nasıl olmalı?
Okul çağındaki bir çocuğun okulu sevmesi için en büyük misyon öğretmenden evvel ailelere düşüyor. Tabi ki okula yeni başlayan çocuklar heyecan içerisindedir. Hiç tanımadıkları bir dünyaya girmiş oluyorlar. Bazen yeni mesleğe başlayan öğretmenler ya da işinden ötürü çok yorulmuş öğretmenlerimiz olabiliyor, tabi ki öğretmenlerimiz bizlerin baş tacı. Fakat genel manada baktığımızda çocuklar öğretmenle ortasındaki diyaloğu sağlayamıyor ve bu nedenle, okula gitmek istemezse, veli olarak çabucak öğretmeni suçlarsak baştan kaybetmiş oluruz. Bunun yerine öğretmen ile sakin bir lisanla konuşarak birlikte ne yapılacağı konusunda konuşmalıdır. Gerekirse öğretmen değiştirilir. Bunun yanında çocukların da zayıf ve güçlü yanlarını görebilmeliyiz. Çocuğu anlamak, okulda neler yaptığı, arkadaşlarıyla ortasının nasıl olduğuna uzaktan bir bakmalıyız.
Son olarak irtibat konusunu özetlersek neler söylemek istersiniz?
Kendimizle barışık olmak, kendimizi anlamak, zira kendisini tanıyan, ne istediğini bilen biri karşı tarafın da ne istediğini, neye muhtaçlığı olduğunu anlayabilir. Bunun yanında karşı tarafı da yeterli bir halde dinlediğimiz vakit, sağlıklı bir irtibat kurmuş olabiliriz. Aile içinde de aile fertlerinin birbirlerini anlamaması, şiddetin aile içine bir virüs üzere girmesine neden olur. Yani ailenin şuurlu olması çocukların da irtibatının daha uygun olmasını sağlar. Emelimiz, sağlıklı kendinden emin çocuk yetiştirmek ve onların farklılıklarını kabul ederek anne-babaların karşılıklı sevgi, hürmete dayanan bir irtibat kurması konut atmosferini de olumlu etkileyecektir.