Süluk tedavisinin tarihçesi
Sülükle tedavi manasına gelen Hirudoterapi, antik çağlardan beri tabipler tarafından tedavi aracı olarak kullanılmıştır. Sülük tedavisi ile ilgili birinci kaynaklar MÖ. 15. yüzyılda yaşamış Babil’li doktorlara kadar gitmektedir. Tekrar MÖ. 3. yüzyılda Mısır doktorlarının vazgeçilmez tedavi sistemleri ortasında yer aldığı bilinmektedir. Ayrıyeten MÖ. 2. yüzyılda Ege kıyılarında yaşamış olan tabip Nikandros, MS. 1. yüzyılda Yunan doktor Pliniy ve MS. 2. yüzyılda yaşamış olan Galen sülük tedavisi uygulamışlardır. İbn-i Sina’nın kitaplarında da sülük tedavisi yerini almıştır. Ne var ki, 20. yüzyılda tabiattan elini çeken insanlık sülük tedavisini unutmuştur. Amerikalı araştırmacı Roy Sawyer sülüklerin potansiyel tedavi edici tesirlerini ortaya koyup dünyanın birinci çağdaş sülük üretim çiftliğini (Biopharm – İngiltere) kurmakla, sülüğün tıbbi kullanımı günümüzde tekrar hatırlanmıştır.
Dünyada Sülük Tedavisi
Günümüzde sülük tedavisi biyolojik tesirleri açısından “benzeri olmayan” bir tedavi usulü olarak nitelendirilmektedir. Almanya’da 300′ü aşkın Hirudoterapi Kliniği vardır. Hirudo Medicinalis, Alman Tıbbi İlaçlar Kanunu’nun (TİK) 2.Maddesinin 1.bendi gereği ilaç olarak kabul edilmiştir. Daha sonra ek edilen 4.madde ile de hazır tıbbi ilaç olarak tanımlanmıştır. Bunun , uygulama olarak ,enjektöre çekilen ilaçtan farkı , ‘’ bu ilacın enjeksiyon halinde bizim tarafımızdan değil, Hirudo Medicinalis ismi verilen canlının ağzından şahsen verilmesidir “. Yalnızca Avrupa yılda 100 milyon sülük kullanmaktadır. Amerika’da sülük tedavisi uygulayan doktorların kurduğu derneğin 1000′den fazla üyesi vardır ve 2004′ de Amerikan İlaç ve Besin Dairesi (FDA) sülük tedavisini akredite etmiş ve Avrupa’daki üzere eczanelerde satılmasına müsaade vermiştir.
Sülüklerin özellikleri
Sülükler, 15.000′den fazla çeşidi bulunan Annelida filumundandır. Birçok ektoparazit olup, kan emerek beslenen canlılardır. Bunların yaklaşık 650′den fazla tipi Hirudinea sınıfındadır. Bu sınıfta çoklukla deniz, tatlı su ve kara sülükleri yer alır. Bütün sülükler kan emici değildir. Kimi çeşitleri omurgasızları, Annelida’ya ilişkin öbür sınıfların bireylerini, salyangozları ve böcek larvalarını yerler. Kan emenler balık, kurbağa, kaplumbağa, salyangoz ve kabuklu su canlıları ile omurgalı hayvanlarda ektoparazit olarak yaşarlar. Omurgalıların çabucak her kümesi konakçı olmasına rağmen, balıklar en çok hücuma uğrayan kümedir. Sivrisineklere emsal halde, ağrı oluşturmadan deriyi ağızlarında yer alan üç adet çenenin üstünde bulunan keskin dişleriyle ensize ederek kan emmeye başlarlar ve salyasındaki çeşitli mediatörleri (lokal anestezik, histamin gibisi vazodilatatörler, pıhtılaşmayı engelleyici unsurlar, yayılma faktörleri, antibiyotikler vb.) bu bölgeye salarlar.
Hastalıklarda tedavi edici özelliği bulunan sülüklerin birkaç çeşidi olup H. medicinalis, Hirudo verbana bunlardandır. Bu sülüklere “tıbbi sülük” ismi verilir.Tıbbi sülüklerin birkaç çeşidi olup, Türkiye’de H. medicinalis ve H. verbana’nın yaşadığı bilinmektedir. Sülüklerin anatomisi dikkat çekecek derecede tek örnektir. Beden tipik olarak dorso-ventral yassılaşmıştır. Segmentler anterior ve posteriorde çekmen biçimine dönüşmüştür. Anterior çekmen çoklukla posterior çekmenden daha küçüktür ve üç çeneli ağzın etrafı çekmenle çevrilidir. Çenelerde bir sıra halinde dizilmiş 50-100 diş bulunur. Posterior çekmen, sekiz segmentin birleşmesiyle oluşmuş, disk halinde ve ventrale dönüktür, çekmenler yapışmaya ve harekete yardımcı olur. Bedenleri ebediyen sabit sayıda 34 segmentten oluşur. Sülüklerin ağzı ön uçta, ya bir çekmenin tabanında yahut kaşık biçiminde bir üst dudağın altındadır.
Sülüklerin bedeni türlü renklerde görünebilen ince ve düz bir örtü ile sarılmıştır. H. medicinalis’in sırtı bozumsu zeytin renginde olup, az çok besbelli altı tane uzunluğuna uzanan kırmızımsı-sarı şeride sahiptir. Kenarlar açık zeytin rengindedir. Karnın her iki yanında düz siyah birer şerit bulunur. H. medicinalis’in sindirim kanalı florasında bir cins bakteri olan Aeromonas hydrophila bulunur. Bu ekstraselüler simbiontun emilen kanın sindirimine yardım ettiği, ürettiği antibiyotiklerle öteki bakterilerin mevtini sağladığı ve başka kimi yararları olduğu bildirilmektedir. H. medicinalis’in uzunluğu 10-15 cm olup, 34 segmentten oluşur. Yükü 3-6.5 g’dır. Beden yükünün 3-10 katı kadar kan emer beden yükü arttıkça emdiği kan ölçüsü da artar ve bir yıla kadar beslenmeksizin hayatını sürdürebilir.
Yapılan bir çalışmada beşerden kan emme mühleti ortalama 68±26 dk; emilen kanla artan beden tartısı %460 olarak bulunmuş, bu tıbbın başka birtakım sülük tiplerine nazaran (örn. Macrobdella decora) crude eksraktlarından daha fazla antitrombik ünit hirudin ihtiva ettiği bildirilmiştir. Hermafrodit olan sülüklerin birden fazla yaklaşık bir yıl kadar yaşarlar. Baharda yumurtadan çıkan sülükler, takip eden yılda olgunlaşırlar. Hayat periyodu, beslenme alışkanlıkları ile hayat ortamına bağlıdır. H. medicinalis öbür cinslere nazaran daha uzun yaşar. Kimi sülükler denizlerde olsa da birden fazla akuatik cinsler yüzeysel bitki bulunan havuz, göl ve hafif akan çayların kenarı üzere tatlı sularda yaşarlar. Sülükler dünyanın her tarafına yayılmışlarsa da (kutup okyanuslarından çöllerdeki su kaynaklarına kadar) daha çok ılıman göl ve havuz sularında bulunurlar. Kuzey Amerika sülük faunasının birden fazla Avrupa ile benzeridir. Ülkemiz, sülük çeşitleri açısından dünyanın en güçlü yerlerinden biridir. H. medicinalis ve H. verbana’ya yurdumuzda ve bölgemizde yaygın olarak rastlanmaktadır. Sülüklerin koku ve tat alma duyusu vardır. Görme ve işitme organı yoktur. Termoreseptör, baroreseptör sistemleri ve sonar donanımı mevcuttur.
Hastalıklarda tedavi edici özelliği bulunan sülüklerin Hirudo Medicinalis ve Hirudo Verbana cinslerine ‘’ Tıbbi Sülük ‘’ ismi verilir.
Sülüğün tıbbi Etkileri
– Flebotomi (içindeki pıhtıyı yok etmek üzere bir damara müdahale)
– Refleks Uyarım
– Biyoaktif Salgı İçeriği
Sülükler, kan emerken bedene kendi ürettikleri salgıyı verirler. Bu salgı şu ana kadar izole edilebildiği kadarıyla 100′e yakın biyoaktif unsur içermektedir. Bu hususların bir kısmı kanın pıhtılaşmasını engellerken bir kısmı oluşmuş pıhtıları eritmekte, birkaçı ağrı kesici özellikler sergilemekte, bir kısmı de kan basıncını dengelemektedir. Ayrıyeten sülük tedavisinin antidepresan, antibakteriyel, antioksidan aktifliği de yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur.
– Antibakteriyel
– Analjezik
– Antiromatizmal
– Antihipertansif (yüksek tansiyon karşıtı)
– Antidepresan
– Myorelaksan (kas gevşetivi)
– Antioksidan
– Nörotrofik (sinir hücresi yenileyici)
Sülüğün Biyoaktif Salgı İçeriği:
– Hirudin: Antikoagülan
– Hementin: Fibrinolitik
– Hementerin: Fibrinolitik
– Ghilanten: Protrombinaz İnh.
– Anti-statin: Protrombinaz İnh.
– Piyatin: Nörotrofik
– Calin: Tr. Agg. İnh.
– Decorsin: Tr. Agg. İnh.
– Destabilase: F XIII İnh.
Hangi Hastalıklara Sülük Tedavisi Uygulanır?
Bu özellikleri itibariyle sülük tedavisi kliniğimizde; varis, hemoroid, derin ven trombozu ve periferik arter tıkanıklıkları üzere damarsal meselelerde, artroz ve artrit üzere iskelet sistemi hastalıklarında, egzama, sedef hastalığı başta olmak üzere birçok cilt hastalığında, glokom ve retinal arter tıkanıklığı üzere tedavisi neredeyse imkansız göz hastalıklarında muvaffakiyetle kullanılmaktadır
– Kimi Göz Hastalıkları (Behçet hastalığı, Üveitler, Glokom, Makulopatiler, Sarı nokta hastalığı, Diyabetik retinopatiler,Hipertansif retinopatiler, Retinitis pigmentosa , Optik sona ilişkin sorunlar ve Optik atrofiler üzere gözün damar,sinir,makula ve retina hastalıkları)
– Varis ve venöz damar sorunları
– Romatoid artrit ve öbür romatizmal hastalıklar
– Artroz ve eklem kireçlenmeleri
– Migren ve tansiyon baş ağrıları
– Baş dönmesi,kulak çınlamaları ve meniere sendromu
– Her türlü kas ağrıları, fibromyaljiler, huzursuz bacak sendromu
– Boyun fıtığı, bel fıtığı,tendinit- tenosivonit- bursit iltihap ve ağrıları
– Dejeneratif hudut sistemi hastalıkları ve felçler (MS,ALS,PARKİNSON gibi…)
– Egzama,ürtiker,kronik deri hastalıkları,sedef hastalığı ve akneler
– Kronik hepatit ve karaciğer hastalıkları
– Depresyon ve fobiler
– Tüm bağışıklık sistemi hastalıkları ve kronik yorgunluk sendromu
Hangi Durumlarda Sülük Tedavisi Uygulanmaz?
Sülük tedavisi uygulamasında dikkat edilmesi gereken noktaların başında hastanın anemi (kansızlık) sıkıntısının olmaması, kan sulandırıcı ilaç kullanmıyor olması, pıhtılaşmaya mani bir hastalığının bulunmaması ve bedeninde faal bir kanama odağının bulunmaması gelir. Ayrıyeten hamilelerde ve emziren annelerde, denetimsiz diyabet hastalığı yahut kalp yetmezliği olanlarda da sülük tedavisi uygulanmaz.
– Kanama Diyatezleri (Hemofili gibi)
–Aktif Kanama Odağının Varlığı
–Ciddi Anemi (Hb < 10)
–Cerrahi Teşebbüs Öncesi
–Kan Sulandırıcı İlaç Kullanımı
–Gebelik ve emzirmedurumlarında sülük tedavisi uygulanmamaktadır.
Vücudun Hangi Bölgelerine Sülük Uygulanabilir?
Vücudun aşağıdaki bölgeler dışındaki her yerine sülük tedavisi uygulanabilir; aşağıdaki bölgelere sülük uygulanması ise çok sakıncalıdır.
– Yumuşak Cilt Bölgeleri (Göz kapağı etrafı gibi)
– Keratinize Bölgeler (Avuç içi, ayak tabanı gibi)
– Değerli Damarların Üzeri (Boyun, çene altı, koltuk altı, kasık gibi)
“dışında” her bölgeye sülük uygulanabilir.
